Onderzoekers hebben een mengsel van enzymen ontdekt dat bloedgroepen A en B kan omzetten naar de universele bloedgroep O, die iedereen kan ontvangen. De enzymenmix kan mogelijk helpen om de voorraad van de levensreddende bloedgroep te vergroten.
Een team van Deense en Zweedse onderzoekers heeft enzymen ontdekt die bloed van de ene naar de andere bloedgroep kunnen omzetten. Ze publiceerden hun resultaten in Nature. Het mengsel van unieke enzymen past de zogeheten antigenen op rode bloedcellen aan. Deze werkwijze is mogelijk nuttig voor zorginstellingen om de beschikbaarheid van de universeel compatibele bloedgroep O te vergroten.
Specifieke suikerketens
Voor bloedtransfusies is het essentieel dat de bloedgroepen van de donor en ontvanger hetzelfde zijn. Als deze van elkaar verschillen, kan het immuunsysteem van de ontvanger de nieuwe bloedcellen als lichaamsvreemd identificeren, en in de aanval gaan. In het ergste geval kun je hier als ontvanger zelfs aan overlijden.
Dossier: het krioelende leven in ons lichaam
Onze darmmicroben en hun invloed op lichaam en geest staan volop in de belangstelling. Wat is de laatste wetenschappelijke stand van zaken?
Het immuunsysteem herkent cellen aan hun antigenen, unieke stoffen die aangeven of de cellen lichaamseigen zijn of niet. Bij rode bloedcellen zijn dit specifieke suikerketens, zogenoemde glycanen, die aan het oppervlak zitten. Verschillen tussen deze glycanen bepalen de vier hoofdtypen van menselijke bloedgroepen: A, B, AB en O. Elke bloedgroep heeft zijn eigen unieke glycanen.
Omdat bloedgroep O kortere suikerketens heeft, die niet door het immuunsysteem herkend worden, is deze groep als enige altijd inzetbaar voor transfusies. De voorraden zijn echter beperkt. Daarom zoeken wetenschappers naar manieren om de glycanen op bloedcellen te bewerken. Daarmee zou je bloedgroepen kunnen ‘ombouwen’ naar bloedgroep O.
Knappe knipbeurt
Al sinds 1982 gebruiken onderzoekers enzymen om glycanen op rode bloedcellen korter te ‘knippen’. Met deze mengsels zijn bloedcellen al eerder omgebouwd tot bloedgroep O, maar die bleken nog steeds ongeschikt tijdens klinische proeven. De cellen gingen namelijk ongewenste reacties aan met bloedplasma, de vloeistof die je bloedcellen door het lichaam vervoert.
Nu hebben bio-ingenieur Maher Abou Hachem van de Technische Universiteit van Denemarken en hematoloog Martin L. Olsson van de Lund-universiteit uit Zweden samen met collega’s een nieuw enzymenmengsel in een darmbacterie ontdekt dat de glycanen nog nauwkeuriger weet te knippen. De enzymen knippen andere stukken van de suikerketens op rode bloedcellen van de A- en B-groep, en zetten die zo efficiënter om naar groep O. De nauwkeurigere knipbeurt leverde in laboratoriumproeven een stuk minder ongewenste reacties op tussen deze bloedcellen en groep O plasma.
Nederlands tintje
De onderzoekers ontdekten de unieke combinatie van enzymen in de darmbacterie Akkermansia muciniphila. Deze bacterie is in 2004 ontdekt aan de Universiteit van Wageningen door microbiologen Muriel Derrien en Willem de Vos. A. muciniphila leeft in de slijmlaag in onze darmen. Die laag zit vol met eenzelfde soort glycanen als degene die op onze rode bloedcellen zitten. De bacterie maakt enzymen aan die deze glycanen op efficiënte wijze afbreekt. Dat maakt ze ideaal om in te zetten voor het knippen van de suikerketens op rode bloedcellen.
Niet direct toepasbaar
Toch geven de onderzoekers aan dat er meer werk nodig is om de aanpassing van de antigenen te verbeteren. Ook zijn er soms nog steeds ongewenste reacties met plasma, en is de daadwerkelijke transfusie bij patiënten nog niet getest. Robin van Bruggen, groepsleider van het Rode Bloedcel Laboratorium bij bloedbank Sanquin, vindt het onderzoek kundig maar betwijfelt de inzetbaarheid.
‘Bij Sanquin zorgen we ervoor dat we altijd genoeg bloed met bloedgroep O beschikbaar hebben. In Nederland hebben we momenteel geen tekort aan deze bloedgroep’, zegt Van Bruggen. ‘Het productieproces van bloedgroep O met de enzymen uit dit onderzoek is zeer ingrijpend en duur. Daarom vraag ik me af of het ooit efficiënt genoeg zal zijn om grootschalig toe te passen.’
Ook vindt Van Bruggen dat het nog niet duidelijk genoeg is wat de enzymen nu precies allemaal met de bloedcellen doen. ‘Het enzym knipt wellicht ook ongewild structuren op de bloedcellen die we niet willen knippen. Hierdoor kunnen er alsnog problemen optreden met het immuunsysteem.’
