We herinneren ons stressvolle gebeurtenissen doorgaans beter dan neutrale ervaringen. Duits onderzoek toont nu aan dat onze hersenactiviteit bij stressvolle herinneringen vergelijkbare patronen vertoont. Zelfs kleine details uit deze herinneringen leveren hetzelfde hersenpatroon op.
Wanneer we terugdenken aan een spannend moment kunnen we zelfs nu nog klamme handen krijgen. ‘We hebben vaak een gedetailleerde beeld van een stressvolle gebeurtenis in ons hoofd, bijvoorbeeld van ons rijexamen – zelfs nog na vele jaren’, zegt onderzoeksleider Oliver Wolf, cognitief psycholoog aan de Ruhr-universiteit van het Duitse Bochum. ‘En dat terwijl we de wandeling door het park die we vanochtend hebben gemaakt, snel vergeten.’
Zijn team ontdekte dat dit komt doordat we ons naast datgene dat ons direct stress oplevert, ook schijnbaar irrelevante details van zo’n gebeurtenis goed herinneren. Dat kan bijvoorbeeld zijn dat de rijinstructeur met een rode pen schreef tijdens het rijexamen. Herinneringen aan dit soort details veroorzaken een vergelijkbaar patroon van hersenactiviteit als de daadwerkelijke stressveroorzaker – het examen zelf. En dus kan het zien van een rode pen ons nu nog een gestrest gevoel opleveren.
Mieren zijn magnifieke navigators
Mieren zijn in staat tot verbazingwekkende navigatieprestaties. Misschien kan waardering hiervoor helpen om deze insectensoorten te behouden.
Stresstest
Tijdens het onderzoek ondergingen proefpersonen de Trier-sociale-stresstest, een bekende test waarmee stress veroorzaakt en gemeten wordt. Bij de test moeten de proefpersonen een sollicitatiegesprek voeren met een comité, die allemaal met een uitdrukkingsloos gezicht terugkijken zonder positieve feedback te geven.
Tijdens dit gesprek hadden de leden van het comité allemaal een alledaags voorwerp bij de hand. Zo nam een van de leden bijvoorbeeld een slok uit een koffiekop. Een controlegroep van proefpersonen werd aan diezelfde voorwerpen blootgesteld, maar onderging geen stresstest. De dag erna keken de proefpersonen opnieuw naar de voorwerpen. Wat bleek, de gestreste proefpersonen herinnerden zich de gebruikte voorwerpen een stuk beter.
Emotiecentrum
Terwijl de proefpersonen naar de voorwerpen keken, mat een MRI-scanner hun hersenactiviteit. Het onderzoeksteam bekeek vooral de amygdala, een structuur in ons brein die onder andere betrokken is bij het herkennen en begrijpen van emoties.
Het team vergeleek de hersenactiviteit in de amygdala tussen het moment dat de foto’s van de gebruikte voorwerpen in beeld kwamen en het moment dat er foto’s van voorwerpen in beeld kwamen die niet in de stresstest werden gebruikt. Dit liet zien dat de activiteitspatronen van de gebruikte voorwerpen meer op elkaar leken dan die van de niet-gebruikte voorwerpen. De controlegroep liet dit verschil niet zien.
Trigger
Naast foto’s van voorwerpen, keken de proefpersonen in de MRI-scanner ook naar foto’s van de leden van het sollicitatiecomité. Dit waren de oorspronkelijke stresstriggers. Hieruit bleek dat zij zich vooral de objecten herinnerden waarvan de activiteitspatronen in de amygdala leken op de patronen tijdens het kijken naar de foto’s van de leden van het comité.
‘De leden van het comité zorgden voor de stress die de proefpersonen voelden tijdens het sollicitatiegesprek. Het lijkt er eveneens op dat de verbinding tussen de voorwerpen en de stresstrigger cruciaal zijn voor een beter geheugen’, zegt neuropsycholoog Nikolai Axmacher van de Ruhr-universiteit, die samen met Wolf het onderzoek leidde.
Het lijkt erop dat herinneringen aan emotionele gebeurtenissen ontstaan omdat belangrijke aspecten van de gebeurtenis in ons brein met elkaar en met de stresstrigger verbonden zijn. ‘Dit kan ons helpen emotionele en mogelijk traumatische herinneringen beter te begrijpen’, aldus Anne Bierbrauer, ook onderzoeksleider en neuropsycholoog aan de Ruhr-universiteit in Bochum.
