Wie regelmatig naar de nachtelijke hemel kijkt, is het al opgevallen. De oranjerode ster Betelgeuze – in het sterrenbeeld Orion – schijnt minder fel dan voorheen. Is deze verandering een voorbode voor een snel, explosief levenseinde van Betelgeuze?
De helderheid van de ster, die in het sterrenbeeld Orion de hoogste schouder van de jager verbeeldt, neemt al sinds oktober vorig jaar geleidelijk af. Dat is op zich niet bijzonder. Het is al langer bekend dat het sterlicht fluctueert. Toch ontstond er begin december discussie. De ster scheen de afgelopen 25 jaar nooit zo zwak als die sinds december doet. Betekent dat iets?
Thomas Hertog werkte samen met Stephen Hawking en onderzoekt de oerknal
Tijd en natuurwetten zijn voortgekomen uit de oerknal, in een chaotisch proces van toevalligheden, zegt theoretisch natuurkun ...
Kort maar krachtig leven
Het is niet onvoorstelbaar dat er iets staat te gebeuren. Betelgeuze is een rode superreus, die bijna twintig keer zo zwaar is als de zon en een paar honderd keer zo groot. En ondanks dat hij ‘pas’ acht miljoen jaar oud is – de zon is al 4,6 miljard jaar oud – zal hij nog hooguit enkele tienduizenden jaren leven, voorspellen astronomen. Betelgeuze leidt namelijk een kort, maar krachtig leven.
De ster schijnt krachtiger dan de zon doordat hij sneller zijn brandstof verbrandt. Maar daardoor zal hij ook sneller door zijn energie heen zijn. Zodra dat gebeurt, stort hij ineen en knalt dan uit elkaar in een gigantische supernova-explosie. Betelgeuze zal daarbij zo fel oplichten, dat hij op klaarlichte dag vanaf de aarde te zien is. Hij zal ongeveer 100 keer zo helder aan de hemel staan als Venus en slechts 16 keer zo zwak schijnen als de maan.
Over de gevolgen van de explosie hoeven we ons trouwens geen zorgen te maken. De aarde staat ver genoeg van Betelgeuze vandaan om wel te kunnen profiteren van de lusten (een oplichtende ster), maar om niet de lasten (gevaarlijke straling) te hoeven dragen.
Begin van het einde?
Maar wanneer dat precies gebeurt, is lastig te voorspellen. De verwachting is dat de supernova-explosie binnen 100.000 jaar zal plaatsvinden, maar dat is een grote marge. Het kan bovendien ook al gebeurd zijn. De ster staat namelijk op ruim 600 lichtjaar afstand. Als hij 500 jaar geleden ontploft is, zal het licht van die explosie pas over 100 jaar bij ons aankomen.
Het is mogelijk dat het dimmen van Betelgeuze betekent dat we binnenkort al de supernova kunnen aanschouwen. Maar, schrijven de astronomen in de laatste update, het kan ook komen door een toevallige samenkomst van twee helderheidscycli. Er zijn namelijk twee cycli bekend waarin de helderheid van Betelgeuze toe- en afneemt. De eerste duurt ongeveer 425 dagen, de tweede bijna zes jaar. Misschien komt het dimmen doordat beide cycli tegelijkertijd op een helderheidsdieptepunt zitten. Dat hierover onzekerheid bestaat, komt doordat de onderzoekers gezien de aard van de cycli nog niet zeker weten of je ze wel zomaar bij elkaar op kunt tellen. Ook zit er wat onzekerheid in de metingen zelf.
We zullen dus moeten afwachten of Betelgeuze ons binnenkort een show geeft of dat hij simpelweg terugkeert naar zijn eerdere helderheid. Zoals een amateurastronoom twitterde: ‘Wordt het een supernova? Ja, maar niemand weet wanneer.’