Uit hersenscans van 110 moeders blijkt dat sommige hersengebieden tijdelijk dunner worden tijdens de eerste zwangerschap. Dit bereidt moeders mogelijk voor op een leven als ouder.
Hersenscans laten zien dat sommige hersengebieden tijdens de zwangerschap kleiner en dunner worden. De meeste van deze veranderingen draaien na de bevalling weer terug. Mogelijk herstructureren de hersenen zichzelf tijdens en na de zwangerschap om zich voor te bereiden op het ouderschap.
‘Zwangerschap is waarschijnlijk de intenste hormonale gebeurtenis die een mens kan doormaken. Het was dus aannemelijk dat de hersenen veranderen tijdens deze periode’, zegt neurowetenschapper Susana Carmona van het Universitair Ziekenhuis Gregorio Marañón in Spanje.
‘Ik probeer robots te ontwikkelen die ook echt een nieuwe stap maken’
Hoe werkt vliegen? Dat lijkt een simpele vraag, maar voor luchtvaarttechnicus en bioloog David Lentink is het een levenslange zoektocht.
Hersenschors
Eerdere studies, met een klein aantal deelnemers, toonden aan dat zwangerschap de structuur en organisatie van sommige hersennetwerken verandert. Om dit verder te onderzoeken, scanden Carmona en haar collega’s de hersenen van 110 moeders tijdens het derde trimester van hun eerste zwangerschap. Vervolgens scanden ze hun hersenen opnieuw binnen een maand na de bevalling. Ze scanden ook de hersenen van 34 vrouwen zonder kinderen. De resultaten zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Neuroscience.
De onderzoekers vonden significante veranderingen in de hersenschors – het buitenste gebied van de hersenen – tijdens en na de zwangerschap. Gemiddeld was de hersenschors 2,5 procent dunner en 4,6 procent kleiner in volume bij zwangere vrouwen dan bij vrouwen zonder kinderen.
De meeste van deze verschillen namen af in de periode na de bevalling. Dit was echter niet het geval in het zogeheten defaultnetwerk en het frontopariëtale netwerk. Het defaultnetwerk is cruciaal voor zelfperceptie en sociale interactie. Het frontopariëtale netwerk is belangrijk voor uitvoerende functies zoals plannen, oplossingen bedenken en aandacht houden. Hersenregio’s in deze netwerken waren minstens 2 procent dunner en bijna 3,6 procent kleiner in volume bij nieuwe moeders dan bij vrouwen zonder kinderen.
Er zijn meer gegevens nodig om uit te zoeken waarom zwangerschap deze netwerken verandert. Maar een algemeen geaccepteerde hypothese is dat deze veranderingen helpen bij de voorbereiding op het ouderschap, zegt psycholoog Catherine Monk van de Columbia-universiteit in New York.
Snoeien in het brein
Een verdunning van de hersenschors is niet per se slecht. Integendeel, het treedt ook op tijdens de puberteit als de hersenen hun neuronale paden verfijnen. Dat proces heet synaptic pruning (synaptisch snoeien). Zie het als een rozenstruik, waarbij slechte rozen worden weggesnoeid, zodat de mooie rozen meer energie hebben om te groeien. Dit zou de reden kunnen zijn waarom de hersenschors dunner wordt tijdens de zwangerschap en na de bevalling, zegt Monk.
Deze hersenregio’s verfijnen mogelijk om ervoor te zorgen dat een moeder beter kan zorgen voor, en meeleven met, haar kind, zegt Carmona. ‘Als je het een willekeurige moeder vraagt, zullen de meesten je vertellen: ‘Ik voel me heel anders [na de bevalling].’ De veranderingen in het brein zijn mogelijk de oorzaak van dit gevoel, maar we weten het nog niet zeker’, zegt Carmona.
Aangepast immuunsysteem
Het feit dat de meeste veranderingen in de hersenschors na de bevalling worden teruggedraaid, suggereert dat ook een ander, dynamischer mechanisme optreedt. Carmona denkt dat dit een wijdverspreide afname kan zijn van de hoeveelheden microglia in de hersenschors. Dat zijn de immuuncellen van de hersenen. ‘Je hele immuunsysteem moet zich aanpassen, zodat je een persoon kunt baren die genetisch anders is dan jij’, zegt ze. ‘En we weten dat microglia vrij snel van vorm en aantal veranderen’.
De bevindingen uit dit onderzoek helpen mogelijk om neurologische en psychische aandoeningen die samenhangen met zwangerschap beter te begrijpen, zoals postnatale depressie, zegt Carmona. ‘Het is belangrijk om te beseffen dat ouderschap al voor de geboorte begint’, zegt Monk. ‘Er vinden zoveel veranderingen in de hersenen plaats. Daarop kunnen we ingrijpen om het welzijn te verbeteren, en om gezinnen te helpen aan een betere start.’
