‘Nee zeggen’ kan je een held maken. Vijftig jaar geleden voorkwam Frances Oldham Kelsey dat thalidomide, ook bekend als softenon, op de Amerikaanse markt kwam. Daarvoor krijgt ze als eerste de naar haar genoemde prijs.
Een heldin is ze, de 95-jarige Frances Oldham Kelsey. Vijftig jaar geleden hield ze de introductie van het geneesmiddel thalidomide in de VS tegen. In Europa kennen we dat vooral onder de naam Softenon. Nu zal Kelsey van de Food and Drug Administration (FDA), waar ze werkte, de eerste Kelsey Award krijgen.
Kelsey is eerder gelauwerd. Al in 1962 kreeg ze van president John F. Kennedy een hoge onderscheiding. In 1961 was namelijk duidelijk geworden dat het stofje thalidomide ernstige gevolgen voor de ongeboren vrucht kon hebben, zoals ontbreken van de oren of onvolgroeide ledematen.
'Stel een leeftijdsgrens in voor euthanasie bij psychisch lijden'
We moeten terughoudender zijn met het aanbieden van euthanasie bij psychisch lijden, stelt psychiater Jim van Os. Vooral bij jonge mensen.
Wonderelixer
Na de Tweede Wereldoorlog, die ons onder meer op grote schaal antibiotica, radar en nylon bracht, vormde wetenschap en techniek in ieders perceptie een oneindige bron van vooruitgang. Toen fabrikant Merrell in 1960 het medicijn Kevadon wilde introduceren in de VS, weigerde arts en farmacoloog Kelsey van de FDA haar goedkeuring. Ze vond, zo zegt ze in de Washington Post nu, de claims van de fabrikant te extravagant. Blijkbaar schilderde die het stofje af als een soort wonderelixer.
Wat men toen nog niet wist, is dat het stofje thalidomide een nuttige en een schadelijke vorm kent. Het is een molecuul waarvan twee spiegelbeelden bestaan. Niet alleen was het enorm moeilijk om zuiver de ene vorm te maken, maar nu weten we ook dat in het lichaam de ene vorm in de andere kan overgaan. Het schadelijke type heeft desastreuze gevolgen voor de ontwikkeling van een foetus.
Softenondrama
Kelsey vormt nu een boegbeeld. Volgens een oudjournalist van de Washington Post heeft haar wijze besluit ervoor gezorgd dat de Amerikanen anders over medicijnen gingen denken. Eerder kan men stellen dat dankzij thalidomide de medische wereld anders over geneesmiddelen ging denken. Zo groot was het drama in de VS namelijk niet. Fabrikant Merrell had het middel daar voor onderzoeksdoeleinden verspreid, wat circa 40 softenonslachtoffers opleverde. Dankzij Kelsey was de VS aan een ramp ontsnapt, en dat maakt haar zeker een held, maar in Europa had het softenondrama veel meer impact, met in totaal bijna 10.000 slachtoffers.
Sindsdien wordt er steeds meer voorzichtigheid betracht voordat een nieuwe geneesmiddel op de markt kan komen. Dat voorkomt gelijksoortige rampen, maar de keerzijde is dat fabrikanten worden opgezadeld met torenhoge kosten en een korte periode waarin ze hun investeringen kunnen terugverdienen.
Thalidomide is overigens niet van het wereldtoneel verdwenen. In sommige landen wordt het nog toegepast, niet tegen de ochtendmisselijkheid van zwangere vrouwen, maar bij ziekten als lepra en als remmer van de uitgroei van bloedvaatjes in tumoren.
Erick Vermeulen
