De functie van slapen is nog steeds niet helemaal duidelijk. Er is een hypothese die stelt dat slaap een rol speelt in het consolideren van geheugen- en leerprocessen. Twee studies in het decembernummer van Nature Neuroscience ondersteunen deze aanname.
Het gebeurt nog altijd dat studenten een nachtje doorstuderen voordat ze examen of tentamen afleggen. Volkomen fout natuurlijk, want tijdens je slaap verwerk je pas echt de opgedane kennis. Althans dat schrijven de neurowetenschappers Robert Stickgold van de Amerikaanse Harvard University en Jan Born van de medische universiteit in Lübeck. Op een aantal geheugen- en leertaken presteerden proefpersonen veel beter als ze er een nachtje over konden slapen.
Dat slaaponthouding leidt tot verminderde geheugencapaciteit en een tragere opname van nieuwe leerstof was al langer bekend. Tot nu toe was het onduidelijk of dit kwam door het ontbreken van de heilzame effecten van de slaap zelf of door allerlei neveneffecten, zoals verminderde aandacht, verzwakte motivatie en verhoogde stress. De twee recente onderzoeken tonen echter een overduidelijk verband tussen de verbetering van de mentale prestaties en het slapen zelf.
Mieren zijn magnifieke navigators
Mieren zijn in staat tot verbazingwekkende navigatieprestaties. Misschien kan waardering hiervoor helpen om deze insectensoorten te behouden.
Stickgold en zijn team lieten proefpersonen gedurende enkele uren geheugentaken uitvoeren. De leden van één groep mochten vervolgens gaan slapen terwijl de andere wakker moesten blijven. De daaropvolgende twee nachten konden alle proefpersonen genieten van een herstellende nachtrust. Pas op de derde dag confronteerde Stickgold beide groepen opnieuw met de geheugentesten. De groep die de eerste nacht had mogen slapen, scoorde nu veel beter dan tijdens de eerste dag. Zij leken geoefend in het uitvoeren van de testen. De andere groep scoorde nauwelijks beter dan tijdens hun eerste testsessie. Volgens Stickhold bewijst dit experiment dat er tijdens de slaap een proces optreedt dat het nieuw geleerde helpt verwerken en consolideren. Voorwaarde is wel dat die slaap hooguit enkele uren na de training begint.
Slapen is als zingen
In een soortgelijk experiment trachtten Born en zijn medewerkers uit te zoeken welk type slaap nodig is voor dit consolidatieproces. Er bestaan immers meer soorten slaap, de REM-slaap (rapid eye movement), die meestal optreedt in het tweede deel van de nacht, en de niet-REM-slaap, die in het eerste deel van de nacht dominant is. De Duitse onderzoekers vonden dat maximale geheugenconsolidatie pas optreedt na een sequentieel proces van niet-REM-slaap gevolgd door REM-slaap.
Sceptici werpen op dat de verwerking van informatie tijdens de slaap zich moet uitdrukken in meetbare neuronale activiteit. Daar is volgens hen nog niet veel van te zien. Een recente studie van Daniel Margoliash van de universiteit van Chicago werpt hierop misschien een heel ander licht. Dit onderzoek werd gepubliceerd Science van 27 oktober. Margoliash zag dat de activiteit van sommige zenuwcellen in de voorhersenen van zangvogels tijdens de slaap een grote gelijkenis vertoonden met de activiteit tijdens het zingen zelf. Alsof de vogels hun deuntje in stilte oefenden tijdens het slapen.
