Sperma heeft mogelijk een voorheen onbekende, nuttige bijwerking. Spermacellen lijken al voor de bevruchting het immuunsysteem van vrouwen voor te bereiden op zwangerschap. Dat betekent dat seks tijdens ivf de kans op een succesvolle bevruchting vergroot.
Sarah Robertson en haar collega’s van de universiteit van Adelaide in Australië ontdekten dat een vrouwtjesmuis meer regulatoire T-cellen aanmaakt als zij copuleert. Deze cellen verminderen ontstekingsreacties. Het lichaam zal een embryo dan minder snel als uitheems beschouwen. Dit vergroot de kans dat het embryo zich succesvol in de baarmoeder nestelt.
‘Er komt een moment dat we een grieppandemie niet kunnen voorkomen’
Ron Fouchier staat aan de frontlinie in de strijd tegen de griep. Met nieuwe vaccins wil hij ons beschermen tegen toekomstige pandemieën.
Ook in vrouwen lijken vergelijkbare veranderingen te gebeuren. Dit verklaart mogelijk waarom in-vitrofertilisatie beter werkt als partners regelmatig seks hebben gedurende de behandeling.
Kort na de seks zagen de onderzoekers bij vrouwen dat er immuun-signaalmoleculen werden aangemaakt in de baarmoeder. Dit is een aanduiding van een verhoogde regulatoire T-celspiegel. In mensen is een laag T-celgehalte in verband gebracht met verschillende voortplantingsproblemen, waaronder onverklaarbare onvruchtbaarheid, miskramen, pre-eclampsie en voortijdige bevallingen.
‘Het is net alsof het zaadvocht een paard van Troje is dat de immuuncellen activeert om de zaken op orde te stellen voor bevruchting,’ zegt Robertson. ‘Mogelijk minimaliseert dit ook de kans dat het vrouwelijk lichaam later de foetus verwerpt. Vrouwen die zwanger raken na beperkte seksuele activiteit hebben namelijk een grotere kans om zwangerschapscomplicaties te krijgen.’
Ivf-hulp
De bevindingen zijn deze week op het International Congress of Immunology gepresenteerd. Daar verklaarden de onderzoekers ook dat sperma verschillende signaalmoleculen bevat – waaronder cytokines, prostaglandinen en hormonen – die allemaal een effect op het vrouwelijk weefsel hebben.
Dit brengt mogelijk implicaties mee voor ivf-behandelingen. Na bevruchting van eicellen in het lab, kiest men een embryo die artsen operationeel in de baarmoeder plaatsen. Dit is een van de momenten waarop ivf kan falen, als het embryo niet in het baarmoederslijmvlies kan hechten.
Veel vruchtbaarheidsklinieken adviseren partners om zich van seks te onthouden gedurende een ivf-behandeling. Zaadvocht zou namelijk een risico op infectie kunnen veroorzaken. Dat is echter een klein risico, opgewogen tegen de voordelen die sperma met zich meebrengt voor het vrouwelijk immuunsysteem, zegt Roberson.
Een recente review van studies naar seks tijdens een ivf-behandeling ondersteunt Robertsons standpunt. Hieruit blijkt dat men de kans op een succesvolle embryo-implementatie met 23 procent vergroot als gemeenschap tijdens de behandeling plaatsvindt. ‘Ik denk dat het voor partners fijn is om te weten dat ze iets kunnen doen om hun kansen te vergroten. Dat geeft ze wat controle terug,’ zegt Robertson.
Peter Illingworth van een Australische ivf-kliniek vindt het bewijs fascinerend. ‘Ik zeg zelf altijd tegen patiënten: ‘Als je seks wilt, doe het gewoon’,’ zegt hij. ‘Maar veel partners kiezen voor onthouding tijdens de behandeling, omdat die een hoop ongemak veroorzaakt. Als je eierstokken ter grootte van tennisballen hebt, lijkt seks een stuk minder aantrekkelijk.’
Bevruchtingsvertraging
‘Het effect van sperma op het vrouwelijk immuunsysteem kan gedeeltelijk verklaren waarom veel nieuwe partners niet direct zwanger raken,’ zegt Roberson. ‘Bij vrouwen lijkt minstens drie maanden seksuele gemeenschap nodig om het lichaam voldoende voor te bereiden.’
Als een lage regulatoire T-celspiegel onvruchtbaarheid veroorzaakt, kunnen therapieën die deze weer op peil krijgen mogelijk helpen. Zulke behandelingen zijn al in ontwikkeling om afweerreacties bij orgaantransplantaties te voorkomen.
‘Onze resultaten suggereren een nieuwe basisaanpak tegen onvruchtbaarheid: partners vragen om naar huis te gaan en te oefenen,’ zegt Robertson. ‘Als dat niet werkt, kunnen we hopelijk de T-cellen aanpakken.’
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: