Nog even en de Wasserbombe, de smakeloze tomaat uit de supermarkt, is hopelijk verleden tijd. Biologen hebben het ontbrekende smaakgen opgespoord dat tijdens de veredeling van de commerciële tomaat verloren is geraakt.
De genetische variatie binnen de tomaten die je in de supermarkt koopt is laag. Ze zijn veredeld op eigenschappen die economisch gezien interessant zijn, zoals opbrengst, houdbaarheid en weerbaarheid tegen ziektes. Binnen de smalle genetische basis die is overgebleven, is weinig ruimte voor smaak.
Een internationaal onderzoeksteam heeft het volledige genenrepertoire beschreven van 725 tomatenvariëteiten, zowel wild als gekweekt. Van circa 35.000 genen was al bekend dat ze in tomaten voorkomen. Met dit onderzoek, dat gepubliceerd werd in Nature Genetics, zijn daar een kleine 5.000 genen aan toegevoegd.
‘Bij mannen ruikt het meer naar kaas, bij vrouwen naar ui’: verrassende verhalen over microben
Ze zitten op je neus, op je bord, in je darmen, onder je voeten. Te klein om met het blote oog te zien, met oneindig veel en ...
Ontbrekend gen
Bij het in kaart brengen van alle tomatengenen – het maken van een zogeheten pan-genoom – ontdekten de wetenschappers een zeldzame vorm van het gen TomLoxC. Dit gen katalyseert de aanmaak van enkele vluchtige stoffen, die bijdragen aan een smakelijk aroma.
Uit het onderzoek blijkt dat deze versie van TomLoxC ook nog een andere rol lijkt te hebben. In aanwezigheid van het gen worden enkele stoffen die zijn afgeleid van carotenen, de kleurstoffen in de tomaat, meer geproduceerd. Deze pigmentderivaten dragen ook bij aan een fruitig geurende tomaat.
De wetenschappers hebben vervolgens geanalyseerd welke genen in welke tomaatvariëteiten voorkomen. Daarbij ontdekten ze dat de TomLoxC-variant in slechts 2 procent van de grote kweektomaten voorkomt. In wilde oertomaatjes is dat ruim 90 procent.
Modern
In nieuwere variëteiten van commerciële tomaten komt het gen weer iets vaker voor: 15 procent van de kerstomaatjes draagt de variant met zich mee. Dat is niet zo verwonderlijk, want kerstomaatjes zijn ontstaan door kweektomaten te kruisen met wilde tomaten van besformaat.
‘Het lijkt erop dat in het begin van het veredelingsproces sterke selectiedruk is geweest tegen de aanwezigheid van deze TomLoxC-variant, of er in ieder geval niet vóór,’ zegt moleculair bioloog James Giovannoni van de Cornell-universiteit in Ithaca (New York), een van de betrokken onderzoekers. Kwekers hebben tijdens de veredeling van de tomaat zoals we die kennen blijkbaar geselecteerd op niet-smaakgerelateerde eigenschappen. Daarbij lieten ze de planten met TomLoxC onbewust links liggen.
‘Dat het gen vaker voorkomt in modernere tomatenvariëteiten geeft de hernieuwde interesse van telers in verbeterde smaak weer’, voegt hij toe. In de recentere veredelingsgeschiedenis van de tomaat is smaak dus weer een selectiefactor geworden, naast de economische aspecten.
Het pan-genoom geeft niet alleen inzicht in de historie van de tomatenveredeling, maar kan tomatentelers ook helpen om de smaak van hun producten gerichter te verbeteren. Door planten met het juiste TomLoxC-gen te herintroduceren in de veredelingsprogramma’s kunnen telers de smaak van tomaten uit massaproductie verbeteren, zonder dat de economische voordelen verloren gaan.