De Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft de eerste kleurenfoto’s van haar ruimtetelescoop Euclid vrijgegeven. Het gaat om vijf foto’s, waaronder een beroemde nevel en prachtige sterrenstelsels.
De eerste vijf wetenschappelijke foto’s van Euclid zijn een feit. Deze prachtige kosmische plaatjes zullen straks deel uitmaken van Euclids 3D-kaart van de kosmos. De telescoop heeft als uiteindelijke doel om de donkere componenten van ons universum – donkere materie en donkere energie – beter te begrijpen.
Euclid is op 1 juli 2023 gelanceerd. Hij bevindt zich nu op ongeveer 1,5 miljoen kilometer van de aarde. Tot nog toe had de telescoop alleen testbeelden vrijgegeven.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Verwacht wordt dat de telescoop de komende zes jaar ongeveer een derde van de hemel in beeld zal brengen. Dat zal de meest gedetailleerde 3D-kaart van de kosmos opleveren die ooit is gemaakt.
Donker heelal
Deze 3D-kaart zal astronomen meer informatie geven over de grootschalige structuur van het heelal. In het bijzonder zal het onderzoek helpen om het gedrag van donkere materie en donkere energie beter te begrijpen. Het kan ook onthullen of en hoe deze donkere componenten afwijken van onze huidige theorieën over het heelal.
Donkere materie en donkere energie dragen beide de naam ‘donker’ omdat we ze niet kunnen zien. De enige manier om te achterhalen waar deze zaken zitten en hoe ze hun omgeving beïnvloeden, is door hun effect op zichtbare objecten in kaart te brengen. Daarvan heeft Euclid er nu een aantal op de gevoelige plaat vastgelegd.
Paardenkopnevel
De eerste foto toont de Paardenkopnevel. Deze ligt op 1375 lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Orion.
Deze nevel is beroemd en volop bestudeerd, maar dankzij het ongelooflijke detail in deze Euclid-afbeelding kunnen astronomen misschien nog nieuwe sterren en zelfs jonge planeten in de nevel ontdekken.
Sterrenhoop
Deze glitterende sterrenhoop, NGC 6397 genaamd, bestaat uit honderdduizenden sterren. Omdat sterrenhopen als deze erg groot zijn, is het moeilijk om ze in detail vast te leggen zonder veel verschillende waarnemingen te doen. De camera’s van Euclid hebben echter een bijzonder groot gezichtsveld. Daardoor wist de telescoop dit kiekje te maken.
Onderzoekers weten niet zeker of bolvormige sterrenhopen zijn omringd door donkere materie. De beelden van Euclid kunnen deze vraag helpen te beantwoorden.
Spiraalstelsel
Bovenstaande foto toont een sterrenstelsel: spiraalstelsel IC 342. Dit stelsel heeft als bijnaam ‘het verborgen sterrenstelsel’, omdat het ten opzichte van de aarde aan de andere kant van de schijf van de Melkweg ligt. Het is moeilijk te zien door alle sterren, gas en stof die tussen ons en dit stelsel in zit.
IC 342 bevat veel bolvormige sterrenhopen en lijkt erg op ons eigen sterrenstelsel. Dat maakt het een uitstekende kandidaat om te toetsen of de Melkweg normaal of ongebruikelijk is.
Onregelmatig sterrenstelsel
Ook het onregelmatige sterrenstelsel NGC 6822 is door Euclid op de foto gezet. Dit stelsel, dat een minder duidelijke structuur heeft, is representatief voor het type sterrenstelsel dat veel voorkwam in het vroege heelal. Veel van deze kleinere sterrenstelsels zijn in de loop der tijd samengesmolten tot grotere stelsels, zoals de Melkweg of IC 342 hierboven.
Honderdduizend sterrenstelsels
En dan tot slot: dit is geen onregelmatig sterrenstelsel of een sterrenhoop zoals in de vorige plaatjes. Op dit beeld zijn meer dan honderdduizend sterrenstelsels te zien. Ongeveer duizend daarvan, op de voorgrond van de afbeelding, zijn onderdeel van het Perseus-cluster.
Veel van de sterrenstelsels op deze foto zijn nog nooit eerder waargenomen. Omdat donkere materie op deze schaal een flinke vinger in de pap heeft bij het vormen van kosmische structuren, zijn waarnemingen zoals deze cruciaal om de donkere delen van het heelal te doorgronden.
Tijdens zijn zesjarige missie zal Euclid in totaal miljarden sterrenstelsels waarnemen.
