De planetoïde Hygiea is bolvormig genoeg om een dwergplaneet te zijn. Daarnaast bevat haar oppervlak opmerkelijk genoeg geen grote kraters, zodat ze vermoedelijk op een andere manier is ontstaan dan astronomen dachten.
Hygiea bevindt zich in de planetoïdengordel: de zone tussen Mars en Jupiter waar talloze rotsblokken rondslingeren. De meeste daarvan behoren tot de categorie van de planetoïden. Sommige rotsblokken komen echter in aanmerking voor de status van dwergplaneet. Daarvoor moet een hemellichaam aan vier eisen voldoen:
- Het object draait rond de zon.
- Het object draait niet rond een planeet of dwergplaneet, anders is het een maan.
- De omgeving van de baan van het object is niet schoongeveegd van andere rotsblokken, anders is het een planeet. Vanwege deze eis werd Pluto in 2006 gedegradeerd tot dwergplaneet.
- Onder invloed van zijn eigen zwaartekracht is het object min of meer bolvormig.
Alle objecten in de planetoïdengordel voldoen aan de eerste drie eisen. De meeste rotsblokken zijn echter niet zwaar genoeg om een ronde vorm aan te nemen. Tot dusver dachten astronomen dat binnen de planetoïdengordel alleen Ceres aan de vierde eis voldeed.
Thomas Hertog werkte samen met Stephen Hawking en onderzoekt de oerknal
Tijd en natuurwetten zijn voortgekomen uit de oerknal, in een chaotisch proces van toevalligheden, zegt theoretisch natuurkun ...
Kleinste dwergplaneet
Nu heeft een internationaal team van astronomen vastgesteld dat ook Hygiea bolvormig is. Daarmee komt ze in aanmerking voor de status van dwergplaneet. Of Hygiea daadwerkelijk zo bekend komt te staan, moet worden bepaald bij een volgende bijeenkomst van de Internationale Astronomische Unie.
De onderzoekers ontdekten Hygiea’s bolvorm met metingen van het SPHERE-instrument van de Very Large Telescope in Chili. Daarmee stelden ze ook vast dat Hygiea een doorsnee heeft van ruim 430 kilometer. Dat is ruimschoots kleiner dan Ceres, die met een doorsnee van 940 kilometer momenteel de kleinste dwergplaneet in het zonnestelsel is.
Geen krater
Hygiea behoort tot een omvangrijke ‘familie’ van zo’n 7000 ruimterotsen die allemaal uit hetzelfde object zijn voortgekomen. Astronomen vermoedden tot dusver dat deze familie is ontstaan doordat de ruimterots na een botsing met een ander object een hoop materiaal verloor.
Zo’n catastrofale botsing laat meestal wel wat littekens na. De planeoïde Vesta, die ook bij een grote familie hoort, heeft bijvoorbeeld een ruim 500 kilometer brede krater die ongeveer een vijfde van haar totale oppervlak in beslag neemt.
De onderzoekers verwachtten met de telescoopmetingen op Hygiea eveneens een gigantische krater te identificeren. Tot hun verbazing vonden ze echter alleen maar twee kleine kratertjes. ‘Geen van beide kraters kan zijn veroorzaakt door de inslag waarbij de Hygiea-familie is ontstaan. Daarvoor zijn ze te klein’, zegt Miroslav Brož van het Astronomisch Instituut van de Karelsuniversiteit Praag in Tsjechië. Hij is mede-auteur van de publicatie die verscheen in Nature Astronomy.
Frontale botsing
Op basis van computersimulaties vermoeden de astronomen dat de planetoïdenfamilie uit een frontale botsing met een ongeveer 100 kilometer groot object is ontstaan. Na die botsing is het ‘moederobject’ volledig uit elkaar gespat, waarna het voor een deel weer samenklonterde tot Hygiea. De overgebleven brokstukken vormden de rest van de familie.
Zo’n samenklontering na een frontale botsing verheldert waarom er op Hygiea geen grote inslagkrater te zien is. Ook verklaart dit scenario de opmerkelijk ronde vorm van de potentiële dwergplaneet.
De ruimterots is vernoemd naar Hygieia, de Griekse godin van de gezondheid. Daaraan danken wij ons woord ‘hygiëne’.