Diemen (NL) – Het Nederlandse ministerie van volksgezondheid laat uit voorzorg zestienmiljoen pokkenvaccins maken. Maar is de angst voor het pokkenvirus gegrond?


Sinds 1980 zijn Nederland en België officieel pokkenvrij. Drie jaar eerder vond de laatste besmetting plaats en sindsdien hebben we niets meer van het virus vernomen. Officieel liggen er nog enkel honderden buisjes met het virus opgeslagen in twee centra in de wereld. Dit zijn het Centrum voor Ziektebeheersing en –preventie (CDC) in de VS, Amerika en het Staatscentrum voor Virologisch en Biologisch Onderzoek (Vector) in Koltsovo, Rusland.
Ben van Zeijst, hoofd sector vaccinaties van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), verwacht dat terroristen het pokkenvirus bezitten. Hij baseert zich op publicaties van de Amerikaanse National Security Guard. Harde bewijzen ontbreken, maar de Russische voorraad zou niet onbereikbaar zijn. Sinds 1999 gonst het daardoor van de geruchten dat Bin Laden over het virus beschikt.
Het mag Rusland niet als enige worden aangerekend dat terroristen misschien over het pokkenvirus beschikken. In 1993, 1995 en 1999 waren er plannen om de voorraad virussen definitief te vernietigen. Dat dit nooit is doorgegaan, komt onder andere door groeperingen die menen dat de mens niet het recht heeft een medeschepsel moedwillig uit te roeien.
Dit medeschepsel is zelf ook niet bepaald vergevingsgezind. In de afgelopen drieduizend jaar stierf één op de tien mensen aan het pokkenvirus. Een pokkenpatiënt besmet gemiddeld tien tot twintig anderen via de lucht en lichamelijk contact. Van de besmette gevallen sterft dertig procent. Kortom, het pokkenvirus is besmettelijker en gevaarlijker dan miltvuur, niet alleen vanwege de snelle besmetting maar ook omdat het pokkenvaccin nauwelijks op voorraad ligt en een medicijn al helemaal niet.

Belgisch medicijn
Het enige medicijn tegen pokken is in 1987 ontwikkeld door twee Belgische wetenschappers. Hun medicijn, cidofovir genaamd, werkte in een reageerbuisje tegen 31 verschillende stammen van het menselijke pokkenvirus. Het medicijn is nog nooit in een mens getest. Europese en Amerikaanse artsen mogen daarom sinds 1996 cidofovir alleen uitschrijven ter bestrijding van netvliesaandoeningen bij aids-patiënten. Voor hen is het middel wel getest en goedgekeurd.
Het pokkenvirus doet in het menselijk lichaam precies hetzelfde als wat alle andere virussen doen: zichzelf vermeerderen. Het virus dringt een cel van een gastheer binnen en laat daar een stukje DNA los. De cel staakt onmiddellijk zijn normale werk en gaat het virus-DNA kopiëren. Binnen enkele uren heeft de cel tienduizend replica’s gemaakt waardoor de cel letterlijk uit zijn voegen barst. De vrijgekomen viruskopietjes besmetten nieuwe cellen en het verhaal begint weer van voor af aan.
Als terroristen inderdaad over het pokkenvirus beschikken, is dit een veel effectiever wapen dan miltvuur. Laat het virus los in een gesloten ruimte met veel mensen en er is een zeer grote kans dat er mensen besmet raken. Door de lange incubatietijd kan het aantal patiënten ongemerkt elke week vertienvoudigen. Met tien besmettingen in eerste instantie betekent dit na een maand al een half miljoen geïnfecteerden.
Zelfmoordcommando’s vormen een nog groter gevaar. Een groep besmette terroristen kan de hele wereld over reizen en hoestend duizenden mensen besmetten.
Een biologische aanval met het pokkenvirus zal veel grotere gevolgen hebben dan de miltvuuraanval die op dit moment plaatsvindt. Dan moeten de terroristen wel over het virus beschikken. Als dit het geval is, komt de vaccinatieproductie waarschijnlijk te laat. Ondanks de investering van tweehonderd miljoen gulden is er pas volgend jaar zomer voor elke Nederlander een injectie paraat. Maar waarschijnlijk is het uitblijven van een pokkenaanval een teken dat dit virus nog niet in verkeerde handen is gevallen.

Marijn Sandtke