Astronomen hebben een grote planeet gespot die rond een jonge dwergster cirkelt. De vondst biedt mogelijke aanwijzingen over hoe de werelden in ons zonnestelsel zijn ontstaan.
Amerikaanse astronomen hebben op ongeveer 520 lichtjaar van de aarde een planeet ontdekt die rond een 3 miljoen jaar oude ster draait. Het is een van de jongst bekende planeten. De ontdekking, die een kijkje kan bieden in vroege planeetvorming, is verschenen in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.
Lichtdip
De ster waar de planeet om draait, is een jonge dwergster, die veel minder fel en zwaar is dan onze zon. De astronomen achterhaalden de jonge leeftijd van de ster door de intensiteit en golflengte van zijn uitgezonden licht te vergelijken met andere sterren.
AI bootst nauwkeurig het gedrag van duizend mensen na
Met behulp van AI hebben onderzoekers nauwkeurig de persoonlijkheid en het gedrag van meer dan duizend mensen nagebootst.
Astronoom Madyson Barber van de Universiteit van North Carolina in de VS en haar collega’s bestudeerden de ster met behulp van NASA’s Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS). Ze ontdekten toen een planeet met een massa van ongeveer een derde van die van Jupiter en een diameter die tien keer zo groot is als die van de aarde. De ontdekking volgde uit een gemeten dip in het sterlicht, die verscheen wanneer de planeet er voor langs trok.
De massa en grootte van de planeet suggereren dat het ofwel om een grote rotsachtige planeet gaat, bekend als een superaarde, of een kleine gasreus, een sub-Neptunus, in wording. ‘Naar schatting heeft onze eigen aarde er tussen de tien en twintig miljoen jaar over heeft gedaan om zich te vormen’, zegt Barber. ‘Dus het was nogal verrassend om een planeet te zien die dit in minder dan 3 miljoen jaar gedaan heeft.’
Scheve schijf
Verder is opmerkelijk dat het stelsel nog steeds een zogeheten protoplanetaire schijf van stof en gas heeft. Dat betekent dat de ster en de planeten nog niet klaar zijn met het aannemen van hun vorm.
Deze schijf ligt om onduidelijke redenen niet parallel aan het vlak van het stelsel. ‘We weten niet precies wat de oorzaak is van die scheefstand’, zegt Barber. ‘Het is mogelijk dat er iets langs is gevlogen tijdens de vorming van het systeem.’
De planeet staat extreem dicht bij zijn ster en voltooit daardoor elke negen dagen een rondje. Ook dat is raadselachtig: het is onduidelijk of en hoe planeten zo dicht op een ster kunnen ontstaan. Planeten kunnen in de loop van de tijd naar binnen bewegen, zoals in ons zonnestelsel zou zijn gebeurd toen sommige van de grotere planeten om hun positie moesten vechten. ‘Dit alles wijst erop dat planeten mogelijk snel kunnen migreren’, zegt Barber.
Jonge joekels
Hoewel we andere jonge planeten kennen, zijn dit meestal veel grotere werelden. Deze nieuwe planeet kan ons een beter beeld geven van hoe de werelden in ons eigen zonnestelsel zijn ontstaan. ‘We proberen via deze andere werelden af te leiden hoe snel de vorming van planeten kan hebben plaatsgevonden in ons vroege zonnestelsel’, zegt Melinda Soares-Furtado van de Universiteit van Wisconsin-Madison in de VS.
Bij sommige jonge sterren zijn al na een half miljoen jaar gaten in hun protoplanetaire schijf te ontdekken. Dat wijst op het bestaan van planeten die zich ‘tegelijk met hun gastster’ vormen, zegt Soares-Furtado. ‘Het lijkt erop dat dingen vroeg gebeuren, dus het is echt gaaf om momentopnamen te kunnen maken van stelsels zoals deze.’
