Wetenschappers waarschuwen dat de concentraties van sommige ozonafbrekende chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK’s) in de atmosfeer snel toenemen, ondanks dat de productie van deze chemische stoffen sinds 2010 wereldwijd verboden is.
CFK’s werden vaak gebruikt in koelvloeistoffen, spuitbussen en oplosmiddelen totdat werd ontdekt dat ze de drijvende kracht waren achter de vernietiging van de ozonlaag. Door het opstellen van het Montrealprotocol werd de productie ervan tussen 1989 en 2010 afgebouwd en stopgezet. Maar klimaatwetenschapper Luke Western van de Universiteit van Bristol in het Verenigd Koninkrijk en zijn collega’s hebben een scherpe stijging van de wereldwijde atmosferische concentraties van vijf CFK-chemicaliën tussen 2010 en 2020 ontdekt. Dit zou erop kunnen wijzen dat sommige fabrieken deze stoffen nog steeds illegaal produceren.
Recordhoge hoeveelheid
Aan de hand van gegevens van veertien meetlocaties over de hele wereld ontdekten de onderzoekers dat de concentraties van CFK-112a, CFK-113, CFK-133a, CFK-114a en CFK-115 sinds 2010 zijn toegenomen. In 2020 hebben ze zelfs een recordhoge hoeveelheid in de atmosfeer bereikt.
Is het aardse magneetveld de weg kwijt?
Volgens sommigen kan het aardmagneetveld elk moment omkeren. Is er reden tot zorg?
Naar verwachting is de ozonlaag tegen de jaren 2060 volledig hersteld. Tijdens een persconferentie zei Western dat deze onverwachte uitstoot het herstel van de ozonlaag waarschijnlijk niet aanzienlijk zal belemmeren. Maar door het opwarmende effect van CFK-gassen op de planeet zijn de bevindingen toch zorgwekkend.
Hij vertelde de verslaggevers dat de bevindingen moeten dienen als een vroege waarschuwing voor landen om de illegale of onopzettelijke productie van de chemicaliën aan te pakken. De hoge uitstoot in 2020 heeft net zo’n opwarmend effect als de totale koolstofuitstoot van een land als Zwitserland, zei hij. ‘De gevolgen voor het klimaat zijn dus nog steeds aanzienlijk.’
Een eng resultaat
Een deel van de toename van de uitstoot kan worden verklaard door een stijging in de productie van fluorkoolwaterstoffen (HFK’s), die op grote schaal worden gebruikt ter vervanging van CFK’s. De productie van HFK’s leidt soms tot de productie en het vrijkomen van CFK’s als bijproduct.
Maar twee CFK’s in het bijzonder, CFK-112a en CFK-113, hebben geen bekende legale toepassingen en onderzoekers weten niet zeker wat de oorzaak is van de toename van hun uitstoot. ‘Dat is echt een beetje eng’, zei klimaatwetenschapper Stefan Reimann van de Zwitserse Federale Laboratoria voor Materiaalwetenschappen en Technologie tijdens dezelfde persconferentie.
Western suggereerde dat het zou kunnen dat fabrieken illegaal CFK-112a gebruiken om bijvoorbeeld fluorvinylether of oplosmiddelen te produceren. ‘We hebben geen bewijs dat dit het geval is’, zei hij, ‘maar dat is een van de enige bekende toepassingen van CFK-112a.’
Bron onbekend
De andere onderzoekers weten ook niet zeker waar de uitstoot vandaan komt. ‘We zijn er vrij zeker van dat die niet uit Europa of de VS komt’, zei teamlid en klimaatwetenschapper Isaac Vimont van de National Oceanic and Atmospheric Administration in de VS. Maar verder is het nog niet duidelijk uit welke landen de uitstoot afkomstig is, aldus Vimont.
In 2018 bleken fabrieken in China de bron te zijn van een piek in de CFK-11-uitstoot. Eerder onderzoek heeft Oost-Azië geïdentificeerd als een bron van CFK-113a- en CFK-115-emissies. Er is meer monitoring nodig in de hele regio om de bron van de huidige toename van de emissies te kunnen vaststellen, schreven de auteurs in de publicatie.
Met het Kigali-amendement op het Montrealprotocol, aangenomen in 2016, spraken de landen af om de productie en het verbruik van HFK’s te verminderen. Deze zijn onschadelijk voor de ozonlaag, maar dragen bij aan de klimaatverandering.
Western zei dat maatregelen uit dit amendement moeten helpen om ook de CFK-emissies aan te pakken. Het verminderen van de HFK- en CFK-emissies zou een ‘gemakkelijke overwinning’ zijn voor het klimaat, voegde hij eraan toe.
