Aan het begin van het bronzen tijdperk kruisten mensen in het huidige Syrië gedomesticeerde ezels met wilde ezels. Zo maakten ze waardevolle paardachtige kruisingen, blijkt uit opgegraven botten. Dit wijst op een vergaand begrip van het fokken van dieren.
In een 4500 jaar oud koninklijk graf in Syrië hebben archeologen botten van paardachtige wezens opgegraven. DNA-onderzoek toont aan dat het kruisingen zijn van gedomesticeerde ezels en Syrische wilde ezels. Daarmee zijn het de oudst bekende dieren die door de mens uit twee verschillende soorten zijn gefokt. Gedomesticeerde ezels en wilde ezels zijn namelijk biologisch gezien verschillende soorten, net zoals gedomesticeerde varkens ook een andere diersoort vormen dan wilde zwijnen.
De ontdekking laat zien dat de vroegere beschaving in het huidige Syrië ‘technologisch zeer geavanceerd was’, zegt Eva-Maria Geigl. Zij is paleogeneticus – een wetenschapsgebied dat gaat over DNA-analyse van fossielen – aan de Universiteit van Parijs.
Waarom een inpoldering in de Biesbosch alles zegt over het landbouwbeleid van afgelopen eeuw
Eerst de boerderij, dan pas de natuur: de agrarische sector staat er bij veel mensen niet goed op. Historicus Marij Leenders beschrijft in haar onderz ...
Graftombe
In 2006 werden de volledige skeletten van 25 dieren gevonden in een 4500 jaar oude koninklijke graftombe in het noorden van Syrië genaamd Tell Umm el-Marra. Archeologen stonden om twee redenen perplex. Ten eerste omdat de dieren eruitzagen als paarden, maar andere verhoudingen hadden. Ten tweede dacht men dat paarden pas 500 jaar later in het gebied waren geïntroduceerd.
Geigl en haar collega’s bestudeerden DNA van de botten en vergeleken dat met de genomen van andere paardachtige soorten uit de regio. Ze ontdekten dat de dieren kruisingen waren van de gedomesticeerde ezel en de Syrische wilde ezel. De Syrische wilde ezel is in de vorige eeuw uitgestorven. Het genoom ervan werd bepaald met behulp van 19e-eeuwse tanden en stukjes haar uit een Oostenrijkse dierentuin, en een 11.000 jaar oud bot dat in Turkije is opgegraven.
Kunga
De onderzoekers denken dat de gekruiste dieren voorbeelden zijn van ‘kunga’s’. Deze mysterieuze paardachtige wezens met ezelachtige staarten staan op koninklijke zegels uit Syrië en Mesopotamië. Deze zegels komen net als de botten ook uit de vroege bronstijd.
Volgens kleitabletten uit die tijd waren kunga’s zeer geliefd, en kostten ze zes keer zoveel als ezels. Ze werden gebruikt om koninklijke voertuigen en oorlogswagens te trekken, en als bruidsschat voor koninklijke huwelijken.
Geigl denkt dat mensen uit die regio gedomesticeerde ezels zijn gaan kruisen met Syrische wilde ezels nadat ze die bij toeval hadden zien paren, en vervolgens opmerkten dat dit nakomelingen met wenselijke eigenschappen voortbracht.
Elkaar aanvullen
Gedomesticeerde ezels hebben een gemakkelijk karakter, maar zijn te traag voor slagvelden. Syrische wilde ezels zijn daarentegen snel, maar te wild en agressief om te temmen. De kunga-hybride kan de twee in evenwicht hebben gebracht, zegt Geigl.
‘Het was waarschijnlijk niet gemakkelijk om ze te fokken, omdat er speciale strategieën nodig moeten zijn geweest om de zeer snelle Syrische wilde ezels te vangen, en ze naar de vrouwelijke gedomesticeerde ezels te brengen zodat ze konden kruisen’, zegt ze.
Toen paarden zo’n 4000 jaar geleden in de regio werden geïntroduceerd, stopte het fokken van kunga waarschijnlijk omdat paarden dezelfde rollen konden vervullen en zich zelfstandig konden voortplanten, zegt Andy Bennett, co-auteur van de studie en tevens paleogeneticus aan de Universiteit van Parijs. ‘Kunga’s waren waarschijnlijk veel werk om te fokken en waren gewoon niet zo goed als paarden’, zegt hij.
