Gek genoeg hebben we deze zomer nog geen enkele orca gezien. Nu is echter de haring in het gebied teruggekeerd, dus zullen de orca's snel volgen.


Mijn laatste week in Andenes is aangebroken. Overdag is het vijf graden, het regent en het stormt en om half tien 's avonds is het donker. De idyllische eindeloze dagen met spiegelgladde zee zijn voorbij. Op zee wordt het echter alleen maar spannender. Het orcaseizoen nadert.
Orca's kun je hier met een beetje geluk al eerder in het jaar tegenkomen. Vorig jaar werden de eerste in juni gezien. Om duistere redenen laten ze het dit jaar echter flink afweten. De komende tijd verandert dat wellicht. Afgelopen week berichtten de plaatselijke vissers namelijk dat de haring is teruggekeerd. De grote scholen, die de zomer in de Barentszee doorbrengen, zoeken hun heil in de herfst en in de winter in de wateren rond Lofoten en Vesterålen, waar ze vervolgens in het voorjaar paaien.
Deze grote hoeveelheden haring werken als een magneet op de Noord-Atlantische orca's. In september en oktober wemelt het van de zwarte rugvinnen in de noordelijke kustwateren. In Tysfjord, de fjord net ten zuiden van Lofoten, deden onderzoekers van het walviscentrum in Andenes de afgelopen tien jaar onderzoek aan orca's. Dit onderzoek berustte voornamelijk op foto-identificatie: de vorm van de rugvin levert in combinatie met de grijze rugvlek een unieke 'vingerafdruk' op. Zo weet men dat de groepen, die uit tien tot twintig individuen bestaan, een vaste kern hebben van dieren die allemaal aan elkaar verwant zijn. Alleen volwassen mannetjes 'verhuizen' af en toe.
In samenwerking met de BBC maakte het team tevens onderwateropnamen van voedselzoekende orca's. Daarbij werd gedrag vastgelegd dat nog nooit eerder was waargenomen. Orca's blijken bijvoorbeeld op een fascinerende manier samen te werken bij het vangen van haring. Ze drijven een grote school haring bij elkaar, waarna een aantal van hen krachtig met de staart door de school heen maait. De haringen die ze hierdoor buiten westen slaan, zakken naar beneden waar de orcahandlangers ze met open mond opwachten. Zijn deze jongens vol, dan ruilen ze van plaats.
Het weerbericht voor de komende week meldt windsnelheden van meer dan twintig meter per seconde, maar ik duim van harte dat ik voordat ik vertrek nog een keer de zee op kan. Want een zomer in Andenes zonder orca's, dat kan toch eigenlijk niet.



Nienke Beintema





Naschrift: Helaas, het is niet gelukt. Aanhoudende stormen zorgden ervoor dat ik sinds het schrijven van dit stukje helemaal niet meer de zee op ben geweest… Een schrale troost: ook mijn collega's hebben in de twee weken dat het seizoen nog duurde, geen enkele orca gezien. Waarom de dieren het dit jaar lieten afweten, blijft een raadsel.