Archeologen hebben een stadje uit de klassieke oudheid opgegraven dat 1400 jaar lang werd bewoond. Het maakte deel uit van het machtige koninkrijk van Aksum, dat Oost-Afrika eeuwenlang domineerde en onder meer handelde met het Romeinse Rijk.
‘Dit is een van de belangrijkste oude beschavingen, maar mensen in de westerse wereld hebben er nog nooit van gehoord’, zegt archeoloog Michael Harrower van de Johns Hopkins-universiteit in Baltimore. ‘Het is de vroegste complexe samenleving in Afrika buiten Egypte en Soedan.’
Oudste teksten en vrijstaande gebouwen
Het koninkrijk van Aksum domineerde Oost-Afrika en delen van Arabië van 80 voor Christus tot 825 na Christus. Het was een van de grote machten van die tijd, naast Rome, Perzië en China. De hoofdstad, die ook Aksum heette, bestaat nog steeds; er zijn veel hoge obelisken van steen te vinden.
‘Bij mannen ruikt het meer naar kaas, bij vrouwen naar ui’: verrassende verhalen over microben
Ze zitten op je neus, op je bord, in je darmen, onder je voeten. Te klein om met het blote oog te zien, met oneindig veel en ...
Niemand weet hoe de Aksum-beschaving zich ontwikkelde. Ze werd voorafgegaan door een ‘pre-Aksum-beschaving’, waarvan de naam niet bekend is. Het centrum van deze vroegere beschaving kan hebben gelegen in het Noord-Ethiopische Yeha, waar de oudste geschreven teksten en vrijstaande gebouwen van Afrika ten zuiden van de Sahara te vinden zijn. Om die reden hebben Harrower en collega’s het omliggende gebied onderzocht.
Na gesprekken met de lokale bevolking begon het team te graven in een heuvel in de buurt van een dorp. De onderzoekers vonden een rooster van stenen muren: de overblijfselen van gebouwen.
Haastig en slecht gedocumenteerd
‘Dat is wat er zo geweldig is aan Ethiopië’, zegt Harrower. ‘In Griekenland en Rome zijn de meeste plekken al verkend en bestudeerd. Daar zijn dus niet meer zoveel belangrijke plaatsen uit de oudheid te ontdekken.’
De onderzoekers noemen het stadje Beta Samati, wat ‘audiëntiehuis’ betekent in de plaatselijke taal.
De vondst is ‘heel belangrijk’, zegt archeoloog Jacke Phillips van de SOAS-universiteit in Londen. ‘De meeste bekende Aksum- en pre-Aksum-vindplaatsen zijn oude opgravingen. Daar heeft het werk naar huidige begrippen haastig en slecht gedocumenteerd plaatsgevonden.’
Hanger met kruis
Koolstofdateringen van de vindplaats variëren van 771 voor Christus tot 645 na Christus. Dat betekent dat Beta Samati al bestond tijdens de pre-Aksum-periode en continu werd bewoond tijdens de opkomst van Aksum.
Volgens Harrower en Phillips impliceert dit dat pre-Aksum-nederzettingen niet werden verlaten toen Aksum opkwam. Er was dan ook misschien geen scherpe politieke scheiding tussen de twee rijken, zoals archeologen eerder aannamen.
Beta Samati bevat vele kleine huizen en werkplaatsen. Er is ook een groot, rechthoekig gebouw dat een zogenoemde basilica zal zijn geweest. In het Romeinse Rijk werden basilica’s oorspronkelijk gebruikt voor ambtenarij en rechtspraak. Later werden het plekken waar christenen hun God aanbaden.
Aanvankelijk had Aksum een polytheïstische religie, beïnvloed door tradities uit het koninkrijk Saba, in het huidige Jemen. Tijdens de vierde eeuw bekeerde koning Ezana zijn rijk echter tot het christendom. Wellicht is de basilica dus gebouwd als een christelijke kerk. Die mogelijkheid wordt ondersteund door de vondst van een stenen hanger met een christelijk kruis.
Goud en bavianen
Het team vond ook een ring, gemaakt van een koperlegering en bedekt met bladgoud. Hij bevat een rode steen waar een stierenkop boven een wijnrank of krans in is gegraveerd. ‘Hij lijkt veel op een Romeinse ring, op het stierensymbool na’, zegt Harrower.
Misschien namen de leiders van Aksum wel Romeinse handwerkslieden in de arm en gaven ze die de opdracht om Romeinse ontwerpen aan te passen aan de Aksum-cultuur, zegt Harrower. Archeologen weten al langer dat Aksum een belangrijke handelsbeschaving was die goud, ivoor, olifanten en bavianen exporteerde.
Die handel bereikte klaarblijkelijk ook Beta Samati. Het team vond er amforen die afkomstig lijken uit de havenstad Aqaba, in het huidige Jordanië. Ook vonden de onderzoekers een glazen kraal die waarschijnlijk uit het oosten van het Middellandse-Zeegebied komt.
Het onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Antiquity.