De mens is wel bijzonder, maar niet perfect. Anatoom Alice Roberts laat in haar boek zien waar de evolutionaire en embryonale wortels van de mens liggen.
‘De mens is niet het eindpunt van evolutie, niet het toppunt van evolutie, en zeker niet het perfecte organisme.’ Dat zegt anatoom Alice Roberts, hoogleraar public engagement aan de University van Birmingham en bekend als presentatrice van BBC-series als The Incredible Human Journey. ‘Ik zeg niet dat we niet bijzonder zijn, maar we moeten kijken in welk opzicht we bijzonder zijn en niet simpelweg aannemen dat alles aan ons speciaal is.’
‘Alle organismen zijn evenveel geëvolueerd’
In haar nieuwe boek Het ongelooflijke toeval van ons bestaan bespreekt de schrijfster de speciale en minder speciale aspecten van het menselijk lichaam, aan de hand van embryologie en evolutietheorie. Ze neemt je mee van je hoofd tot je duimen en laat zien waar de oorsprong van de verschillende delen van het menselijk lichaam ligt, zowel in evolutionair als in embryonaal opzicht.
‘Er komt een moment dat we een grieppandemie niet kunnen voorkomen’
Ron Fouchier staat aan de frontlinie in de strijd tegen de griep. Met nieuwe vaccins wil hij ons beschermen tegen toekomstige pandemieën.
Deze twee onderwerpen zijn ook vervat in de titel van het boek. Niet alleen is het ongelooflijk toevallig dat nu net die ene zaadcel van je vader die ene eicel van je moeder heeft gevonden, maar ook dat de mens als soort is geëvolueerd tot de mens van nu. ‘De mens wordt vaak gezien als het eindpunt en hoogtepunt van evolutie, maar dat is natuurlijk niet waar. Alle organismen zijn evenveel geëvolueerd, alles heeft een even lange stamboom.’
Er zijn natuurlijk wel bijzondere dingen aan de mens. Bijvoorbeeld onze hersenen, die vijf keer zo groot zijn als je zou verwachten bij een zoogdier van onze grootte. ‘Het is onze pauwenstaart: dat wat ons markeert’, zegt Roberts. Maar er zijn ook delen van het menselijk lichaam die totaal niet bijzonder zijn. ‘Onze darmen bijvoorbeeld, daar is echt helemaal niets speciaals aan. We hebben de darmen van een zeer standaard, fruit-etende aap.’
‘Ontwerp door god onwaarschijnlijk’
Het oog wordt ook vaak gezien als een bijzonder aspect van de mens. ‘Creationisten gebruiken het wel eens als voorbeeld dat er wel een god moet zijn: zoiets ingewikkelds moet wel vanuit het niets ontworpen zijn’, zegt Roberts. Maar toch is het oog niet perfect: de bedrading komt uit de voorkant van het netvlies, wat resulteert in een blinde vlek. ‘Als ik almachtig zou zijn, had ik ervoor gezorgd dat de bedrading uit de achterkant kwam. Het feit dat dat niet zo is, maakt het wat mij betreft zeer onwaarschijnlijk dat het menselijk lichaam door een god is ontworpen.’
Roberts eindigt haar boek met een oproep om de verantwoordelijkheid voor een duurzame toekomst te aanvaarden, voor onszelf en voor alle andere soorten op deze planeet. ‘We doen vaak alsof mensen apart staan van de natuur, terwijl het vrij duidelijk is dat mensen deel zijn van natuur.’ Ons embryo lijkt bijvoorbeeld verrassend veel op de embryo’s van andere dieren en we hebben, soms wat verder terug dan anders, met ieder dier een gemeenschappelijke voorouder. ‘We hebben een reusachtig brein dat ons in staat stelt om een geweldige dingen te doen, maar dat geeft ons ook verantwoordelijkheid.’
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: