Drie onderzoekers hebben een stapel brieven in geheimschrift ontdekt en ontcijferd. Ze bleken geschreven door Maria I Stuart, ook bekend als Mary, Queen of Scots. Ze schreef de brieven tussen 1578 en 1584, enkele jaren voordat ze onthoofd werd.
Het team dat de brieven van Maria I Stuart ontdekte en ontcijferde bestond uit een informaticus, een hoogleraar muzicologie en een astrofysicus. Ze waren niet specifiek op zoek naar brieven van deze vrouw die van 1542 tot 1567 koningin van Schotland was. De onderzoekers troffen de brieven toevallig aan in het archief van de Bibliothèque nationale de France.
Historicus John Guy van de Universiteit van Cambridge en niet betrokken bij de ontdekking, noemt het in een reactie ‘verbluffend onderzoek’. ‘[De brieven] markeren de belangrijkste nieuwe vondst van Mary, Queen of Scots in 100 jaar’, schrijft hij.
‘Er komt een moment dat we een grieppandemie niet kunnen voorkomen’
Ron Fouchier staat aan de frontlinie in de strijd tegen de griep. Met nieuwe vaccins wil hij ons beschermen tegen toekomstige pandemieën.
Tragisch leven
De documenten waren niet gecategoriseerd en het vermoeden was dat het vroeg zestiende-eeuwse teksten waren die te maken hadden met Italië. Toen de onderzoekers begonnen aan het kraken van de code beseften ze al snel dat het Franse teksten waren, die niets te maken hadden met Italië. Verschillende vermeldingen van gevangenschap, ‘mijn zoon’, en de naam Walsingham (spion en secretaris van koning Elizabeth I van Engeland), deden het vermoeden rijzen dat het weleens brieven van Maria Stuart zouden kunnen zijn.
Volgens de Israëlische informaticus George Lasry kon niemand weten hoe waardevol de teksten waren zonder ze eerst te ontcijferen. ‘Maar waarom zou je de code kraken als je niet vooraf weet dat die documenten belangrijk zijn?’, mailt hij. ‘Voor deze ontdekking waren gekken zoals wij nodig, gepassioneerd om elke code te kraken die we konden vinden.’
Maria Stuart is een van de bekendste Schotse heersers, mede door haar tragische levenseinde, met haar hoofd op het hakblok. Ze was eerste in de lijn van opvolging van de Engelse troon, na koning Elizabeth I. Een reeks van gebeurtenissen zorgde ervoor dat ze in 1568 afstand moest doen van de Schotse troon, en de laatste 19 jaar van haar leven in gevangenschap doorbracht. Ze werd ter dood veroordeeld vanwege haar vermeende betrokkenheid bij een complot om haar nicht Elizabeth I te vermoorden.
Vijftig onbekende brieven
De onderzoekers wisten zeker dat ze te maken hadden met brieven van Maria toen ze een paar van de ruim 55 brieven hadden ontcijferd, en er een ontcijferde versie van een van de brieven werd gevonden in het archief van Walsingham in de British Library.
Het bleek te gaan om brieven die ze tijdens haar gevangenschap schreef aan Michel de Castelnau Mauvissière, de Franse ambassadeur in Engeland. Van een paar van de brieven zijn ontcijferde versies bekend. Ongeveer vijftig brieven zijn, voorzover bekend bij de onderzoekers, tot zover onbekende teksten. De vondst bestaat uit in totaal ongeveer 50 duizend woorden die een nieuw inkijkje geven in het leven van Maria Stuart tijdens haar gevangenschap.
Een paar voorbeelden: In de brieven gaat het regelmatig over manieren om de geheime briefwisseling met De Castelnau – en via hem andere bondgenoten – in stand te houden. Ze heeft het ook vaak over de eerder genoemde Francis Walsingham. Ze beschrijft hem als een sluw persoon. Verder is haar opgewonden reactie op de ontvoering van haar zoon James te lezen, en haar onvrede met de omstandigheden van haar gevangenschap.
Complexe code
Het was niet eenvoudig om de brieven te ontcijferen, omdat er een complexe code gebruikt was. ‘Om de code te kraken, gebruikten we een computertechniek genaamd hill climbing (heuvelklimmen)’, vertelt Lasry. ‘We beginnen met een willekeurige sleutel, ontcijferen daarmee de tekst, brengen een kleine verandering in de sleutel aan en ontcijferen opnieuw. Alleen als de nieuwe decodering beter is, behouden we de verandering. We beoordelen de kwaliteit van dergelijke decoderingen door te kijken naar taalpatronen die je verwacht in de taal, in dit geval Frans.’
Deze methode kun je beschouwen als het beklimmen van een heuvel, waarbij je met elke verbetering van de sleutel een stapje hoger komt. De top is bereikt als de sleutel is gevonden die de beste, leesbare ontcijfering oplevert.
‘Sommige symbolen konden echter niet met deze computertechniek ontcijferd worden’, vervolgt Lasry. ‘De betekenis van de meeste daarvan hebben we handmatig gevonden, op basis van taalkundige en contextuele analyse. De laatste onbekende symbolen vonden we door uitgebreide trail-and-error. Dat was op een bepaalde manier vergelijkbaar met het oplossen van een grote kruiswoordpuzzel.’
Het ontrafelen van de code die Maria Stuart gebruikte is de eerste stap. Lasry: ‘We zijn erg benieuwd welke inzichten historici uit die brieven kunnen halen.’
