Afrikaanse olifanten spreken elkaar aan met geluiden zoals wij mensen namen gebruiken. Amerikaanse ecologen en biologen ontdekten dit door de lage rommelende geluiden van olifanten in het wild nauwkeurig te analyseren. Als de onderzoekers de geluiden vervolgens afspeelden, reageerden de olifanten merkbaar enthousiast als hun ‘naam’ klonk. Dat deden ze niet als een andere naam langskwam.
Wilde Afrikaanse olifanten spreken elkaar aan met geluiden die functioneren als namen, volgens een nieuwe studie gepubliceerd in Nature Ecology and Evolution. Voor zover bekend is deze eigenschap uiterst zeldzaam in het dierenrijk.
Naasten noemen
Van sommige dieren, zoals dolfijnen en papegaaien, weten we dat ze elkaar bij ‘naam’ noemen door de kenmerkende roep te imiteren van degene die ze aanspreken. Olifanten blijken daarentegen iets te doen wat meer lijkt op de manier waarop wij mensen elkaars aandacht trekken. Dat ontdekten gedragsecoloog Michael Pardo en collega’s van Colorado State University in de VS, en de organisaties Save the Elephants en ElephantVoices.
‘Ik probeer robots te ontwikkelen die ook echt een nieuwe stap maken’
Hoe werkt vliegen? Dat lijkt een simpele vraag, maar voor luchtvaarttechnicus en bioloog David Lentink is het een levenslange zoektocht.
Om een idee te communiceren, kunnen wij mensen geluiden maken zonder na te bootsen hoe het idee klinkt. Zo noemen wij water niet ‘klots, klots’, maar drukken we het uit met een willekeurige reeks klanken: ‘water’. Dat lijkt simpel, maar toch is het een cognitieve vaardigheid die haast niet voorkomt bij andere dieren. Al blijkt nu dat ook olifanten willekeurige vocale klanken kunnen maken om te communiceren.
Olifanten leven in sociale complexe netwerken, net als wij. Ze hebben familieleden en een grotere clanstructuur. Onderzoekers vermoeden dat de vaardigheid van mensen en olifanten om namen uit te drukken met willekeurige klanken door een vergelijkbare evolutionaire druk is ontstaan. Op die manier ontwikkelden beide soorten de vaardigheid om andere individuen te kunnen benoemen.
‘Heb je het tegen mij?’
Olifanten zijn zeer spraakzaam. Met hun geroep weten ze hun identiteit, leeftijd, geslacht en emotionele toestand over te brengen. Daarbij beslaat hun stemgeluid – van trompetgeschal tot laag gerommel – een breed frequentiespectrum, inclusief infrasone geluiden met frequenties die te laag zijn om met onze oren te horen.
De onderzoekers gingen op zoek naar subtiele verschillen tussen al die geluiden. Daarvoor gebruikten zij AI. De kunstmatige intelligentie bracht alle akoestische kenmerken in kaart, en ontdekte welke geluiden werden gebruikt om een specifieke olifant te roepen.
Zo bevestigden de onderzoekers dat olifantenkreten een naam-achtige component bevatten, waar een specifieke olifant op reageert. Dit gedrag vermoedden de onderzoekers al langer door eerdere observaties in het wild.
Toen de onderzoekers de oproepen opnamen en afspeelden, reageerden olifanten bevestigend op geluiden die aan hen gericht waren, door terug te roepen of naar de geluidsinstallatie te komen. Oproepen die voor andere olifanten bedoeld waren, kregen minder respons. Dit toont aan dat ze hun namen herkenden.
Flinke klus
Het onderzoek duurde vier jaar en omvatte veertien maanden intensief veldwerk in Kenia. Hierbij volgden de onderzoekers de olifanten vanuit een voertuig en namen ze hun geluiden op. Zo legden ze ongeveer 470 verschillende oproepen vast in het Samburu-reservaat en het Amboseli-park.
Verborgen informatie
Volgens tropisch ecoloog Joeri Zwerts van de Universiteit Utrecht voldoet de studie aan de verwachting. ‘Olifanten zijn gewoon ontzettend slim’, zegt hij. ‘Ze weten waar het veilig of onveilig is, en communiceren dat over kilometerslange afstanden. Dat ze elkaar bij naam kunnen noemen, is daarom niet heel verrassend, maar het is wel heel gaaf dat het nu is aangetoond.’
‘Vooral interessant is dat de onderzoekers nog niet kunnen herkennen waar in het gerommel van de olifant het stukje ‘naam’ verstopt zit’, zegt Zwerts. ‘Waarschijnlijk is er dus nog veel meer informatie te winnen uit wat olifanten met elkaar communiceren.’
Ook kwam het naamgeven voornamelijk voor bij de volwassen dieren, observeert Zwerts. ‘Dat laat zien dat er ook taalontwikkeling aan te pas komt. Wellicht hebben jonge olifanten meerdere jaren nodig om dit te leren.’
