Aan de rand van het Turkanameer in Kenia zijn voetafdrukken gevonden van twee uitgestorven mensensoorten. Daaruit blijkt dat die soorten ongeveer 1,5 miljoen jaar geleden tegelijk op dezelfde plek leefden.
Voetafdrukken in Kenia lijken afkomstig van twee verschillende soorten oermensen. Die liepen ooit over dezelfde modderige oever van een meer, waarschijnlijk niet meer dan enkele dagen na elkaar.
‘Het is echt uitzonderlijk om bewijs te vinden dat er twee verschillende soorten over dat oppervlak liepen’, zegt evolutiebioloog Kevin Hatala van de Chatham-universiteit in de VS. Samen met zijn collega’s heeft hij de vondst beschreven in het wetenschappelijk tijdschrift Science.
Waarom een inpoldering in de Biesbosch alles zegt over het landbouwbeleid van afgelopen eeuw
Eerst de boerderij, dan pas de natuur: de agrarische sector staat er bij veel mensen niet goed op. Historicus Marij Leenders beschrijft in haar onderz ...
Rechte lijn
De voetafdrukken kwamen in 2021 aan het licht in de archeologische vindplaats Koobi Fora in Kenia, bij de oostelijke oever van het Turkanameer. ‘Ze zijn gevonden door een team Kenianen dat daar oorspronkelijk werkte’, zegt Hatala. De persoon die de afdrukken als eerste zag, was teamlid Richard Loki van het Turkana Basin Institute.
In een opgedroogde laag zand en slib vond het team een spoor van twaalf voetafdrukken, duidelijk achtergelaten door één persoon die in een rechte lijn liep. In de buurt van dat spoor lagen drie geïsoleerde afdrukken, ogenschijnlijk door drie verschillende individuen achtergelaten. Er waren geen tekenen van kloven in de modder of overlappende sporen. Dat wijst erop dat de afdrukken allemaal op ongeveer hetzelfde moment zijn gemaakt. ‘Deze plekken vangen waarschijnlijk een tijdsspanne van enkele minuten tot een paar dagen’, zegt Hatala.
Platvoetig
Het sediment is ongeveer 1,52 miljoen jaar oud. De drie geïsoleerde voetafdrukken lijken op de afdrukken die moderne mensen achterlaten: eerst raakt de hiel de grond, waarna de voet naar voren rolt en met de zool wordt weggeduwd. Hatala en zijn collega’s vermoeden dat deze afdrukken zijn gemaakt door mensachtigen van de soort Homo erectus. Het is bekend dat deze soort in dit gebied leefde.
Het doorlopende spoor is daarentegen gemaakt door een meer platvoetige mensachtige. Hatala en zijn collega’s stellen dat dit wellicht een individu van de soort Paranthropus boisei was. Ook die soort leefde in het gebied.
‘Van voetafdrukken weet je nooit 100 procent zeker wie ze heeft gemaakt’, zegt antropoloog Ashleigh Wiseman van het University College in Londen, die niet bij het onderzoek betrokken was. Maar, zegt ze, H. erectus en P. boisei zijn wel de enige mensensoorten waarvan in dit gebied overblijfselen zijn gevonden. ‘Het ligt dus voor de hand dat het die twee zijn’, zegt ze.
Geen concurrentie
De twee soorten verschilden enorm van elkaar. H. erectus was een van de vroegste leden van het geslacht Homo, waartoe ook de moderne mens behoort. De soort had grotere hersenen dan eerdere mensachtigen. Vermoedelijk had H. erectus een gevarieerd dieet, waarvoor de soort onder meer op grote dieren jaagde. P. boisei daarentegen had kleine hersenen en grote tanden en kaken, die ogenschijnlijk aangepast waren aan het eten van grassen.
Hatala en zijn team hebben ook gekeken naar andere voetafdrukken in de regio, die uit ongeveer dezelfde tijd stammen. Ze ontdekten dat die afdrukken telkens met een van beide soorten overeenkwamen. ‘Op meerdere andere vindplaatsen zien we een soortgelijk patroon’, zegt hij. ‘Het lijkt erop dat deze twee soorten in dit landschap meer dan 100.000 jaar lang naast elkaar hebben geleefd. We vermoeden dat er weinig tot geen onderlinge concurrentie was. Ze konden allebei hun eigen bestaan opbouwen’, zegt Hatala.
Later zorgden veranderingen van de omgeving er mogelijk voor dat P. boisei uitstierf. De meer flexibele H. erectus overleefde wel. Dit was uiteindelijk de eerste mensensoort die Afrika uit reisde.
Tweevoeters
Van oermensen van het geslacht Paranthropus zijn afzonderlijke schedels en botten van armen en benen gevonden. ‘Maar we hebben nog nooit een schedel gevonden in combinatie met de rest van het skelet’, zegt Wiseman. Daardoor weten we weinig over hun lichamen, en was bijvoorbeeld hun manier van lopen tot nu toe een mysterie.
Als het spoor echt is gemaakt door een individu van de soort P. boisei, dan laat dit voor het eerst ondubbelzinnig zien dat deze mensachtige op twee benen liep, zegt Wiseman.
