Na de nova en de supernova bestaat nu ook de micronova: een relatief zwakke en kortdurende explosie die sterren aan het eind van hun leven kunnen ondergaan.
Astronomen hebben een nieuw type explosie ontdekt bij opgebrande sterren. De ‘micronova’ is veel minder hevig dan andere sterexplosies, maar komt vermoedelijk wel veel vaker voor.
Wanneer sterren zoals de zon het eind van hun leven bereiken, stoten ze hun buitenste lagen af. De compacte sterkern blijft dan achter als een witte dwerg. In de Melkweg vormen duizenden witte dwergen een koppel met een grotere ster. In zo’n koppel zuigt de witte dwerg materiaal van zijn metgezel op.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Dit proces kan na duizenden jaren leiden tot een krachtige explosie bij de witte dwerg, die bekendstaat als een nova. Soms ontstaat er zelfs een supernova, waarbij de hele dwergster wordt weggevaagd.
Halve dag
Astronoom Simone Scaringi van de Universiteit van Durham in het Verenigd Koninkrijk en zijn collega’s verrichtten waarnemingen met de TESS-satelliet van NASA. Zo ontdekten ze dat er ook kleinere explosies plaatsvinden. Ze noemden deze explosies micronova’s.
De TESS-satelliet spotte de micronova’s tijdens zijn speurtocht naar exoplaneten. Bij drie witte dwergen, met een maximale afstand van 5000 lichtjaar van de aarde, werd een dergelijke explosie waargenomen. De witte dwergen werden tijdelijk helderder, waarna ze weer dimden.
Een micronova is ongeveer een miljoen keer minder helder dan een gewone nova, zegt Scaringi. Daarnaast duurt een micronova slechts een halve dag, terwijl een nova meerdere weken kan aanhouden. Door de korte duur van de gebeurtenis waren micronova’s tot nu toe over het hoofd gezien. ‘Dat laat zien hoe dynamisch ons heelal is’, zegt Scaringi. ‘Als je niet op het juiste moment kijkt, mis je dit soort dingen.’
Magnetische dwergen
Het precieze mechanisme achter de explosies is onduidelijk. Astronomen denken dat ze tot stand komen doordat waterstof zich ophoopt aan de polen van de ster. Uiteindelijk bereikt deze waterstof een dermate hoge temperatuur en druk dat de atoomkernen gaan fuseren. Dat veroorzaakt een plaatselijke thermonucleaire explosie die evenveel energie afgeeft als de zon in een hele dag.
Alleen zeer magnetische witte dwergen kunnen op deze manier waterstof aan hun polen verzamelen. Dat betekent dat niet alle witte dwergen een micronova zullen ondergaan.
Door er meer te vinden en te bestuderen, hopen astronomen de achterliggende oorzaken te onthullen. Dan kunnen ze misschien ook verklaren hoe sommige witte dwergen genoeg materiaal kunnen verzamelen om zelfs in een supernova-explosie ten onder te gaan.
