Het coronavirus lijkt van wasbeerhonden op mensen overgesprongen. Dat volgt uit DNA-monsters genomen op een vis- en dierenmarkt in de Chinese stad Wuhan.
Het langlopende debat over de oorsprong van covid-19 heeft een nieuwe wending gekregen. Een Franse wetenschapper heeft in een Chinese database met genetische gegevens ontdekt dat het coronavirus afkomstig lijkt van dieren zoals wasbeerhonden. Die hebben het virus vermoedelijk op de Huanan Seafood Market in Wuhan op mensen overgedragen.
De Chinese onderzoekers die de gegevens in de database hadden gezet, hebben die binnen enkele dagen ook weer verwijderd. Andere wetenschappers hebben de gegevens echter op tijd gedownload, zodat ze die verder konden onderzoeken.
AI-assistent kan 113-hulpverlening ondersteunen
Dataspecialist Salim Salmi maakte een AI-tool die 113-hulpverleners ondersteunt.
‘Het is echt van cruciaal belang dat alle gegevens die betrekking hebben op hoe deze pandemie is begonnen, onmiddellijk beschikbaar worden gesteld’, zei epidemioloog Maria Van Kerkhove van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) op 17 maart op een persconferentie.
‘Er zijn verschillende hypotheses die moeten worden onderzocht. Die gaan onder meer over hoe het virus de menselijke bevolking is binnengekomen: via een vleermuis, via een tussengastheer of vanuit een laboratorium. We hebben nog geen definitief antwoord.’
Overgesprongen of ontsnapt?
De Huanan-markt wordt al lang gezien als waarschijnlijke oorsprong van de coronapandemie. Veel van de eerste gevallen van covid-19 deden zich, in december 2019, voor bij mensen met een connectie tot die markt. In de kraampjes waren allerlei levende en dode dieren te koop.
Wetenschappers gaan ervan uit dat vleermuizen de oorspronkelijke gastheer zijn van SARS-CoV-2. Deze dieren dragen namelijk veel coronavirussen bij zich, al is er nog geen exemplaar gevonden met dit specifieke virus. De voorouder van het virus is waarschijnlijk overgesprongen van vleermuizen naar een tussengastheer die op de markt werd verkocht, die vervolgens mensen heeft besmet.
Een alternatieve verklaring is dat het virus is ontsnapt uit het Instituut voor Virologie in Wuhan. Het is bekend dat onderzoekers daar studies deden naar bepaalde vleermuiscoronavirussen. Hoewel dit onder wetenschappers een minder geliefd idee is, noemde het Amerikaanse ministerie van Energie in februari het ‘de meest waarschijnlijke verklaring’, al gaf het daarvoor geen ondersteunend bewijs.
DNA-monsters
Nu hebben genetische gegevens mogelijk meer licht geworpen op de oorsprong van SARS-CoV-2. Deze gegevens plaatste het Chinese Center for Disease Control and Prevention in de wereldwijde virologische databank GISAID. Ze zijn afkomstig van DNA-monsters die begin 2020 van verschillende oppervlakken op de markt zijn genomen, nadat die was gesloten.
De gegevens werden opgemerkt door evolutiebioloog Florence Débarre van het Franse nationale centrum voor wetenschappelijk onderzoek. Ze deelde haar bevindingen op 14 maart met de WHO. ‘Onder de monsters die positief testten op SARS-CoV-2 zagen de onderzoekers bewijs van DNA van dieren. Sommige van deze dieren zijn wasbeerhonden’, zei Van Kerkhove op de persconferentie.
Eerder is gebleken dat wasbeerhonden (Nyctereutes procyonoides) gevoelig zijn voor SARS-CoV-2 en het kunnen verspreiden. ‘We weten dat ze het goed kunnen overbrengen’, zegt bioloog Alice Hughes van de Universiteit van Hong Kong. Dit bewijst echter niet dat wasbeerhonden of andere dieren op de markt in december 2019 met het virus besmet waren; dergelijk bewijs is nu onmogelijk te leveren, zegt Hughes.
Schakel
‘De gegevens lijken overtuigend bewijs te leveren dat wasbeerhonden en andere dieren op een kritiek moment op de markt aanwezig waren’, zegt viroloog Jonathan Stoye van het Francis Crick Institute in Londen. ‘Dit is wederom een schakel in de keten die je zou verwachten als de pandemie op die manier is begonnen.’
Naar aanleiding van de informatie die Débarre deelde, zei Van Kerkhove dat de WHO het Chinese Center for Disease Control and Prevention heeft gevraagd de genetische gegevens opnieuw vrij te geven. ‘Het grote probleem is dat deze gegevens niet zomaar beschikbaar zijn voor de internationale gemeenschap, om er nog maar over te zwijgen dat ze al jaren eerder geopenbaard hadden moeten worden.’
