De ossenpikkers op de rug van neushoorns maken een alarmerend geluid als er mensen dichtbij zijn. De neushoorns begrijpen deze waarschuwing en kunnen daardoor op tijd vluchten voor het potentiële gevaar.
Zwarte neushoorns zijn zo goed als blind, waardoor stropers ongemerkt op 5 meter afstand kunnen komen als de wind goed staat. De roodsnavelossenpikker, een vogeltje dat op de rug van grote zoogdieren zit om parasieten te eten, lijkt de neushoorn te helpen om bij mensen uit de buurt te blijven.
‘Ik probeer robots te ontwikkelen die ook echt een nieuwe stap maken’
Hoe werkt vliegen? Dat lijkt een simpele vraag, maar voor luchtvaarttechnicus en bioloog David Lentink is het een levenslange zoektocht.
Radiotransmitters
Gedragsecoloog Roan Plotz van de Victoria-universiteit in Australië rustte met zijn team een groep neushoorns uit met neurotransmitters. Hierdoor kon het team de neushoorns makkelijk terugvinden zonder dat ze in de buurt hoefden te komen.
Meer dan de helft van de keren dat de onderzoekers deze groep vanaf een afstand observeerden, droegen de neushoorn ossenpikkers op hun rug. Daarentegen hadden de andere neushoorns die de onderzoekers tegenkwamen – en die dus geen radiotransmitters droegen – geen één keer ossenpikkers op hun rug. Blijkbaar merkten deze vogelloze neushoorns niet dat de onderzoekers dichtbij kwamen.
‘Met dit verschil hebben we berekend dat de aanwezigheid van ossenpikkers van groot belang is’, zegt Plotz. ‘We schatten dat 40 tot 50 procent van de keren dat wij in de buurt kwamen van neushoorns de ossenpikkers een waarschuwing gaven en de neushoorns vluchtten.’
Hoe meer, hoe beter
In een ander experiment onderzocht het team welke rol de ossenpikkers precies speelden. Het team bleef op grote afstand de neushoorns observeren. Ondertussen liep één onderzoeker rustig richting de neushoorns. Het team telde de hoeveelheid vogeltjes per rug, en registreerde het gedrag van de neushoorns en de afstand van de naderende persoon op het moment dat de neushoorn vluchtte.
‘Zonder ossenpikkers merkten de neushoorns maar 23 procent van de tijd dat er een mens dichtbij kwam’, zegt Plotz. ‘De neushoorns mét ossenpikkers hadden dit 100 procent van de keren door. Ze reageerden ook nog eens veel eerder: op een afstand van gemiddeld 61 meter zetten de neushoorns de vlucht in – dat is vier keer zo ver als de neushoorns zonder vogels.’
Ook de hoeveelheid ossenpikkers had invloed. ‘Hoe meer vogeltjes een neushoorn droeg, hoe sneller ze doorhadden dat er gevaar dreigde’, zegt Plotz.
Bewuste waarschuwing
De ossenpikkers blijken dus zeer effectief als waarschuwingssysteem. Plotz denkt dat de vogeltjes zelfs zo geëvolueerd zijn: ‘Door de neushoorns te beschermen tegen jagers, zorgen de ossenpikkers ervoor dat hun bron van eten in leven blijft.’ Dit zou inhouden dat de vogeltjes bewust de neushoorns waarschuwen in plaats van elkaar, waarbij de neushoorns ze afluisteren. Dit moet echter nog verder onderzocht worden.
Helaas komt de ossenpikker steeds minder voor in het wild. Dankzij de resultaten van dit onderzoek is het belang om de populatie te redden wel groter geworden: als het behoud van de ossenpikkers meer prioriteit krijgt, is dit waarschijnlijk ook goed voor de neushoornpopulatie.
