Wanneer op het noordelijk halfrond de winter afscheid neemt, slinkt het aantal griepgevallen. Kan hetzelfde gebeuren met het coronavirus?
Er zijn drie redenen waarom de griep in de winter aanzwelt. Ten eerste is het virus stabieler onder koude, droge omstandigheden en bij weinig uv-straling. Ten tweede spenderen mensen in deze periode meer tijd binnen, dicht op elkaar gepakt, waardoor het virus makkelijker overspringt. Ten derde kan ons immuunsysteem in de winter zwakker zijn door een licht vitamine-D-tekort, veroorzaakt door een gebrek aan zonlicht.
Softies? Sneeuwvlokjes? Niks daarvan – Gen Z is superkrachtig, zegt deze neurowetenschapper
Niks sneeuwvlokjes. Volgens neurowetenschapper Eveline Crone zijn hedendaagse jongeren juist sterk in een extreem ingewikkelde tijd.
Theoretisch kunnen deze factoren ervoor zorgen dat ook het coronavirus in de lente gaat liggen. Maar of dit echt gaat gebeuren, weten we niet – en het bewijs is tot nu toe tegenstrijdig.
Temperatuur en luchtvochtigheid
In het eerste onderzoek naar het effect van weer op het nieuwe coronavirus, dat in februari online is gezet, keken onderzoekers van de Harvard-universiteit in de Verenigde Staten naar de effecten van temperatuur en luchtvochtigheid op de overdracht van het virus in China, Thailand, Singapore, Japan, Zuid-Korea en Taiwan. Zij baseerden hun werk op de weerberichten en gegevens van het aantal coronagevallen tussen 23 januari en 10 februari.
Ze vonden in China geen significant verschil in de mate van overdracht tussen koude en droge regio’s aan de ene kant en tropische gebieden aan de andere kant. Hetzelfde gold voor Singapore. Dat wijst erop dat hogere temperaturen en luchtvochtigheid ‘niet per se leiden tot een afname in het aantal gevallen’.
De volgende dag verscheen echter een ander onderzoek, op basis van gegevens uit Wuhan, de Chinese stad waar het coronavirus voor het eerst opdook. De onderzoekers kwamen tot de verontrustende vondst dat het virus zich béter lijkt te verspreiden bij zomers weer, met een optimale temperatuur van 19 graden Celsius, een vochtigheidsgraad van 75 procent en minder dan 30 millimeter regen per maand. Nog zorgwekkender was de bevinding dat koude lucht het virus juist vernietigt. De onderzoekers kwamen dan ook met de aanbeveling strengere maatregelen tegen het virus te nemen wanneer het warmer wordt.
Omgekeerde trend
Sinds dit onderzoek zijn er minstens elf vergelijkbare onderzoeken online gezet. De meeste daarvan zagen het tegengestelde: dat warmer weer tot minder zieken leidt.
Neem bijvoorbeeld een van de analyses, die keek naar alle 80.981 coronagevallen op het Chinese vasteland tussen 20 januari en 29 februari. Uit dat onderzoek volgde dat de optimale temperatuur voor het virus om van mens op mens over te springen 10 graden Celsius is. Temperaturen daarboven of daaronder onderdrukken de overdracht. Uit het onderzoek bleek geen verband te bestaan met luchtvochtigheid.
Een ander onderzoek bekeek alle bevestigde gevallen wereldwijd tot 29 februari. Daarin vonden de onderzoekers dat hogere temperaturen samenvielen met minder ziektegevallen. Maar de onderzoekers benadrukken dat ze alleen nog maar voorlopige conclusies konden trekken, vanwege de beperkte hoeveelheid gegevens.
‘We zijn de analyse op dit moment aan het verbeteren met behulp van recentere data’, zegt onderzoeksleider Melanie Bannister-Tyrell van het epidemiologische consultancybureau Ausvet in Australië. ‘We geven liever geen commentaar totdat de herziene analyse beschikbaar is.’
Zuidelijk halfrond
Deze waarschuwing vindt weerklank bij bioloog Francois Balloux van het University College in Londen. ‘Seizoenseffecten zijn moeilijk te voorspellen’, zegt hij. In de gaten houden hoe het aantal coronagevallen zich gedurende de komende seizoensovergangen ontwikkelt, kan een nauwkeuriger beeld opleveren.
Het feit dat er ook op sommige plekken op het zuidelijk halfrond sprake is van een aanhoudende epidemie is voor sommige gezondheidsexperts reden tot zorg. ‘Kijk je bijvoorbeeld naar de epidemie in Australië – waar het nog steeds zomer is en richting herfst gaat – dan zie je veel besmettingen en een versnelling van de epidemie’, zegt Jimmy Whitworth van de London School of Hygiene and Tropical Medicine. ‘Daaruit maak ik op dat warm weer ons niet enorm gaat beschermen.’ Maar, voegt hij toe, ‘dit is een onbekend virus, dus we weten het simpelweg niet zeker.’
Seizoensdynamica
Het zou kunnen dat het virus na verloop van tijd wél seizoensgebonden wordt zoals de griep, zegt viroloog Michael Skinner van het Imperial College London. ‘Dat kan gebeuren wanneer het wat gaat liggen en er een verspreidingspatroon ontstaat dat lijkt op dat van andere menselijke coronavirussen die op de luchtwegen inwerken, in een populatie van zowel immune als niet-immune individuen.’
‘Dit betekent niet dat deze seizoensdynamica ook aanhoudt tijdens grotere uitbraken. Dan zijn er mogelijk zo veel mensen besmet dat het leeuwendeel van de overdracht optreedt over korte afstanden en minder onderhevig is aan omgevingsfactoren’, zegt Skinner.
Voorlopig zegt de wereldgezondheidsorganisatie WHO op haar website dat het virus in alle gebieden kan worden overgedragen ‘inclusief gebieden met warme en vochtige weersomstandigheden’.
