Gemummificeerde lichamen ruiken dankzij het mummificatieproces opvallend aangenaam: houtachtig, kruidig en zoet. De geur kan ons meer vertellen over de materialen die zijn gebruikt tijdens de mummificatie.
Hoewel je misschien zou verwachten dat gemummificeerde lichamen onaangenaam ruiken, blijkt uit recent onderzoek het tegendeel. Een team van erfgoedwetenschappers van het University College London en de Universiteit van Ljubljana heeft de geur van negen gemummificeerde personen uitgebreid geanalyseerd. Volgens de onderzoekers roken de gemummificeerde lichamen houtachtig, kruidig en zoet.
Spirituele betekenis
Deze geuren zijn het gevolg van het mummificatieproces. Mummificatie was voor de oude Egyptenaren niet alleen een fysieke behandeling, maar ook een belangrijk ritueel met een spirituele betekenis. Het doel was om zowel het lichaam als de ziel te beschermen, zodat de overledene in het hiernamaals kon voortbestaan.
Seksuoloog ontwikkelt nieuwe erectiemeter: 'Mannen schrijven zichzelf te snel af'
De manier om erectieproblemen te onderzoeken is pijnlijk en verouderd. Evelien Trip ontwikkelde een nieuwe, comfortabele erectiemeter.
Hierbij speelde geur een cruciale rol. Een aangename geur werd geassocieerd met goddelijkheid en zuiverheid, terwijl vieze geuren duidden op verval. Daarom werd het lichaam van de overledene bij mummificatie gebalsemd met onder meer oliën, harsen en kruiden.
Materialen
Dankzij geuranalyse kunnen wetenschappers meer leren over de materialen die zijn gebruikt bij de mummificatie. Ook konden de onderzoekers de oorspronkelijke balsemmaterialen onderscheiden van stoffen die later bij het gemummificeerde lichaam zijn gekomen. Zo vonden ze moleculen die voorkomen in pesticiden, plantaardige oliën die gebruikt zijn voor conservatie en afbraakproducten van bacteriën.
De gebruikte materialen kunnen inzicht geven in de sociale status en herkomst van de gemummificeerde persoon. Zo werden farao’s met duurdere materialen behandeld dan mensen uit een lagere sociale klasse. Ook varieerden de mummificatietechnieken per tijdperk en regio.
Geur tentoonstellen
De onderzoekers denken dat de geur van gemummificeerde lichamen een waardevolle toevoeging kan zijn voor exposities in musea. ‘Het voegt een extra dimensie toe aan het tentoonstellen van gemummificeerde lichamen’, zegt erfgoedwetenschapper Matija Strlic van de Universiteit van Ljubljana in een persverklaring.
Egyptoloog Toon Sykora van het Rijksmuseum van Oudheden heeft echter ethische bezwaren. ‘Het voelt invasief om dat te doen met collecties van menselijke resten. Het is heel persoonlijk materiaal van mensen die daar geen toestemming voor verleend hebben.’
Egyptoloog Olaf Kaper van de Universiteit Leiden deelt deze bezwaren niet. ‘Ik zou [bij het tentoonstellen van de geur] totaal geen scrupules hebben. Mummificatie is een culturele handeling waarbij het lichaam bewust wordt veranderd en geuren worden toegevoegd. Dat heeft weinig meer met lijkengeur te maken.’
Direct ruiken
Kaper zou graag zien dat de techniek ook wordt toegepast bij nieuwe opgravingen van gemummificeerde personen. ‘Als je op dat moment de geur die daar afkomt kunt analyseren, voordat er enige conservatie of vermenging met andere geuren plaatsvindt, dan heb je een veel beter beeld van wat er bij de mummificatie gebruikt is.’
Ook Sykora is, ondanks zijn bezwaren, enthousiast over het onderzoek en wijst op andere toepassingen. In grafkapellen, waar mensen offers brachten aan de overleden persoon, maakten de Egyptenaren ook gebruik van geuren. ‘Dat vind ik des te interessanter, omdat dat intentioneel is bedoeld voor mensen die op bezoek komen. Het was destijds niet de bedoeling dat het gemummificeerde lichaam ooit uit het graf zou komen,’ zegt hij. ‘Als je zo’n geur [uit een grafkapel] reconstrueert, kom je veel dichter bij de leefwereld van toen.’
