De bloemkool romanesco dankt zijn kenmerkende, op fractals lijkende roosjes aan mislukte bloemen die zelf ook weer mislukte bloemen voortbrengen.
Net als gewone bloemkolen zijn romanesco’s een product van selectieve veredeling van de plant Brassica oleracea, waar ook groenten als broccoli en boerenkool van afkomstig zijn.
Plantbioloog François Parcy van het Franse nationale centrum voor wetenschappelijk onderzoek CNRS en zijn collega’s hebben ontdekt dat bloemkolen, waaronder de romanesco, hun vorm krijgen doordat ze beginnen als bloemknoppen die geen bloemen worden. In plaats daarvan worden het scheuten die nieuwe bloemen maken die óók mislukken, melden ze in het wetenschappelijke tijdschrift Science. En dat proces herhaalt zich keer op keer in een soort kettingreactie.
‘Ik probeer robots te ontwikkelen die ook echt een nieuwe stap maken’
Hoe werkt vliegen? Dat lijkt een simpele vraag, maar voor luchtvaarttechnicus en bioloog David Lentink is het een levenslange zoektocht.
Steeds opnieuw ontploft
‘Echt, ik dacht meteen: ‘Yay, eindelijk een antwoord.’ Dit zijn regelmatige patronen die we steeds weer zien’, zegt plantbioloog Alexander Bucksch van de Universiteit van Georgia in de VS, niet betrokken bij het onderzoek. ‘We kunnen ze meten. Maar waarom ze er zijn en hoe ze biologisch gecontroleerd worden, was altijd een grotere vraag.’
Hoewel we nog niet alle antwoorden hebben, kennen we nu wel het biologische mechanisme waardoor de fractals ontstaan. Parcy en collega’s bestudeerden de betrokken genen en bouwden een 3D-computermodel van de ontwikkeling van planten om te verklaren hoe dit gebeurt.
‘Ze beginnen als bloemen en verliezen dan hun identiteit’, zegt Parcy. ‘Stel je vuurwerk voor dat ontploft en licht produceert. Het is alsof elk van deze roosjes steeds opnieuw ontploft. De structuur van deze bloemkool is dan het resultaat van al die opeenvolgende explosies.’
Snellere scheuten
Het verschil tussen een gewone bloemkool en een romanesco is dat elke afzonderlijke mislukte bloem zichtbaar is in de uiteindelijke romanesco. Dit komt doordat romanescoscheuten sneller bloemknoppen produceren dan de scheuten van een gewone bloemkool. Daardoor wordt de groeitop uit het midden van de groeiende bloemkool getild en ontstaan de kegeltjes die zo kenmerkend zijn voor de romanesco. Andere bloemkolen produceren in een constant tempo knoppen, waardoor de volgroeide groente ronde roosjes heeft.
‘De romanesco is echt iets heel bijzonders. Ik ken geen enkele plant die er zo uitziet’, zegt Parcy. ‘En in zekere zin is de plant voorgeprogrammeerd om zo te worden.’