Haantjes zijn niet interessant voor boeren die legkippen fokken. Daarom worden miljoenen mannelijke kuikens direct nadat ze uit het ei zijn gekomen geslacht. Nieuwe technieken om het geslacht van embryo’s in eieren te bepalen, moeten hier een einde aan maken.
Technologieën die het geslacht van embryo’s in kippeneieren kunnen bepalen, worden in Europa steeds vaker gebruikt om een einde te maken aan massaslachting van net geboren haantjes. Het afmaken van haantjes is op veel plekken, waaronder in Nederland, nog steeds de standaardwerkwijze.
Voor kippenboeren zijn alleen de hennen van waarde, omdat hanen geen eieren kunnen leggen en minder vlees aan de botten hebben dan vleeskippen die voor voedsel worden gefokt. Als gevolg hiervan worden elk jaar wereldwijd miljarden haantjes direct na het uitkomen gedood.
‘Ik probeer robots te ontwikkelen die ook echt een nieuwe stap maken’
Hoe werkt vliegen? Dat lijkt een simpele vraag, maar voor luchtvaarttechnicus en bioloog David Lentink is het een levenslange zoektocht.
Verschillende landen zijn op zoek gegaan naar manieren om de haantjesslachting te stoppen. Duitsland kwam begin 2022 met een verbod, daarna volgden Oostenrijk in juli 2022 en Frankrijk begin 2023.
Massaspectrometer
Om aan dit verbod te voldoen, hebben kippenboeren in deze landen geprobeerd de haantjes groot te brengen voor hun vlees, maar met beperkt succes. Ook testten ze nieuwe technieken die het geslacht van embryo’s in eieren kunnen bepalen, zodat ze de ontwikkeling van mannelijke embryo’s kunnen beëindigen voordat de eieren uitkomen.
‘Het probleem met het grootbrengen van hanen is dat het veel tijd en voer kost om ze zo groot te laten groeien dat je ze kunt slachten, en hun vlees is niet eens echt bruikbaar. Het is behoorlijk moeilijk’, zegt biotechnoloog Wouter Bruins, medeoprichter van het Nederlandse bedrijf In Ovo, een van de vijf bedrijven die testen op de markt hebben gebracht voor het bepalen van het ei-geslacht.
Bij de techniek van In Ovo maakt een machine een klein gaatje in de eierschaal om een druppel vloeistof uit het ei te halen. Dit druppeltje gaat vervolgens door een massaspectrometer om het gehalte te bepalen van een biomolecuul genaamd ASBA, dat hoger is bij hennen. In een recente voorpublicatie toonden Bruins en zijn collega’s aan dat hun techniek het geslacht van het embryo met meer dan 95 procent zekerheid kan vaststellen, al vanaf de negende broeddag. Het embryo is dan nog niet eens op de helft van de 21 dagen die het normaal in het ei zit.
Waarschijnlijk voelen kippenembryo’s nog geen pijn op dag 9. Onderzoekers van de Technische Universiteit München in Duitsland bepaalden de hartslag, hersenactiviteit, bloeddruk en bewegingen van kippenembryo’s als reactie op potentieel pijnlijke prikkels, zoals warmte en elektriciteit. Uit hun onderzoek concludeerden ze dat de kippenembryo’s deze pijnprikkels pas op zijn vroegst op dag 13 leken te voelen.
Geslachtstesten
De Duitse bedrijven PLANTegg en SELEGGT werken aan andere technieken om geslachtstesten voor eieren te maken. Ook deze bedrijven halen daarvoor een klein beetje vloeistof uit de eieren. Met de techniek PCR (Polymerase Chain Reaction) kunnen ze op basis van de genen het geslacht van de embryo’s bepalen.
Een ander Duits bedrijf, Agri Advanced Technologies, gebruikt een beeldvormingstechniek om door eierschalen heen te kijken. Als de veren van het embryo bruin zijn, is het een hennetje. Zijn de veren wit, dan is het een haantje. Dit werkt alleen niet voor alle rassen. Ten slotte voert Orbem, ook gevestigd in Duitsland, MRI-scans uit op de eieren om anatomische verschillen tussen mannetjes en vrouwtjes op te sporen.
De vijf bedrijven hebben in totaal bij zestien boerderijen machines geïnstalleerd die de geslachtstesten geautomatiseerd kunnen uitvoeren. Elke machine kan tussen de 3500 en 20.000 eieren per uur sorteren. De boerderijen met deze machines zijn te vinden in Nederland, Duitsland, België, Frankrijk, Spanje, Italië en Noorwegen.
Een cent
De installatie van de apparatuur is duur, en het sorteerproces vertraagt de productie. Toch vallen de extra kosten voor de consument mee. Volgens Bruins verhogen de geslachtstesten de prijs van een ei met ongeveer een cent. Dit komt doordat elk hennetje dat door het sorteerproces heen komt later honderden eieren zal leggen die in supermarkten terechtkomen. De extra kosten worden verdeeld over al die eieren, zegt Bruins.
Wetenschappers onderzoeken ook andere manieren om het afmaken van mannelijke kuikens te voorkomen. Een team onder leiding van embryoloog Yuval Cinnamon van het Volcani Center, een landbouwkundig onderzoeksinstituut in Israël, creëerde bijvoorbeeld genetisch gemanipuleerde hennen. Hun eieren ontwikkelen zich niet verder dan een vroeg stadium als ze een mannelijk embryo bevatten. Als deze techniek goedgekeurd wordt voor commercieel gebruik, zou het niet langer nodig zijn om het geslacht van embryo’s in eieren te bepalen. De gemodificeerde hennen kunnen dan namelijk geen haantjes meer op de wereld zetten.
