Zweedse onderzoekers hebben een nieuwe manier gevonden om een menselijk hart ‘slapend’ te bewaren, buiten het lichaam. Op die manier kun je een hart mogelijk een dag of zelfs langer bewaren.
De onderzoekers hopen dat hun techniek een eind maakt aan de vele sterfgevallen van mensen op de wachtlijst voor harttransplantaties. Zij testten hun systeem afgelopen augustus succesvol op een eerste patiënt. Daarbij hielden zij het hart drie uur lang in een ‘slapende’ toestand. Ze willen het systeem daarom binnenkort op nog vijf mensen testen. Als daarbij geen problemen optreden, verlengen zij de houdbaarheid van het hart stapsgewijs naar 24 uur.
De techniek werd mede ontwikkeld door Stig Steen, die als arts en onderzoeker verbonden is aan de universiteit van Lund in Zweden. Volgens Steen is de techniek zelfs geschikt om een hart meerdere dagen ‘goed’ te houden. Dat is belangrijk omdat artsen een hart vaak niet lang genoeg kunnen bewaren om de reis naar een patiënt te kunnen maken. Afstand tussen donor en patiënt is bij hartdonaties het grootste probleem.
‘Er komt een moment dat we een grieppandemie niet kunnen voorkomen’
Ron Fouchier staat aan de frontlinie in de strijd tegen de griep. Met nieuwe vaccins wil hij ons beschermen tegen toekomstige pandemieën.
‘We moeten nu nee zeggen tegen veel goede harten’, zegt Steen. ‘Met onze nieuwe methode kunnen we in theorie harten van over de hele wereld gebruiken. We kunnen dan mogelijk voor elke patiënt het perfecte hart vinden.’ Elk jaar sterven wereldwijd vele duizenden mensen op een orgaanwachtlijst. Ook in Nederland is de vraag naar organen groter dan het aanbod.
Hart in een doos
De gebruikelijke manier om een hart te vervoeren heet koud ischemisch transport. Daarbij bewaart men de organen bij een temperatuur van 4°C , zonder toevoer van zuurstof. Hoe langer het hart op deze manier bewaard wordt, hoe slechter het zal werken na de transplantatie. De bewaarlimiet is 4 uur.
Een recent ontwikkeld apparaat biedt daarbij uitkomst. Het kan het hart buiten het lichaam laten kloppen, bij lichaamstemperatuur, gevoed met bloed van de donor. De Amerikaanse fabrikant, TransMedics, zegt dat je een hart zonder problemen 7 tot 12 uur in de machine kunt bewaren. ‘Dat heeft het aantal mogelijke harttransplantaties dramatisch verhoogd’, zegt André Simon van de Royal Brompton and Harefield NHS Foundation Trust in Londen, die het apparaat ook graag naar Groot-Brittannië willen halen.
Het systeem dat Steen en collega’s in Zweden bedacht hebben, volgt een middenweg. Het hart wordt daar op 8°C Celsius bewaard en gevoed met een bloedachtige vloeistof met een hoog kaliumgehalte. Die vloeistof zorgt ervoor dat het hart stopt met kloppen. In die toestand zijn de orgaancellen minder actief dan bij 37°C in het menselijk lichaam. Bovendien is hun behoefte aan zuurstof drastisch afgenomen. ‘Het is net zoiets als een diepe slaap’, zegt Steen.
Het gevolg is dat het hart op een lagere snelheid doorbloed kan worden dan wanneer het klopt, iets waardoor de aderen minder onder druk komen te staan. Volgens hartchirurg John Dark van Newcastle University, blijft een hart op die manier langer goed. Hij hoopt het systeem vanaf volgend jaar te testen in Engeland. Op dit moment is de methode al wel succesvol getest op honderd varkens. Hun harten werden meer dan 24 uur in slaap gehouden voor de harttransplantatie.
Hersendode mensen
Op 31 augustus kreeg een menselijke patiënt voor het eerst op deze manier een hart. Het gaat om een 52-jarige Zweedse man die bijna overleden was door hartfalen. Zijn nieuwe hart werd drie uur lang buiten het lichaam bewaard en begon na de ingreep automatisch met kloppen, toen het in het lichaam werd opgewarmd en zijn bloed de kaliumrijke vloeistof uit het hart wegspoelde. De operatie was een succes en de patiënt is nu thuis aan het bijkomen, zegt Steen.
Zowel de Zweedse techniek als het apparaat van TransMedics hebben voordelen ten opzichte van de traditionele transportmethode. Harten worden gewoonlijk verkregen van hersendode mensen. Die toestand verstoort de hoeveelheid van bepaalde soorten chemicaliën in het bloed. Dat kan er voor zorgen dat hartweefsel beschadigd raakt. Door het hart te conserveren met een bloedachtige vloeistof herstellen de spieren zich echter. ‘Wanneer je het hart voedt met normale concentraties van willekeurige vloeistoffen, herstelt het zichzelf’, zegt Steen.
Andere organen
Deze benadering biedt een kans om de gezondheid van het hart te testen. Dit kan door de chemicaliën te analyseren die via het hart vrijkomen in de doorbloedingsvloeistof. Op die manier kunnen artsen zeker zijn dat ze alleen gezonde organen transplanteren. Volgens Simon, die inzet op de techniek van TransMedics, is het daarbij wel een voordeel als het hart blijft kloppen – iets dat bij de TransMedics-techniek inderdaad het geval is.
Harten zijn overigens niet de enige organen die je met soortgelijke technieken langer buiten het lichaam kunt bewaren. Andere onderzoeksteams werken bijvoorbeeld aan methoden voor de longen, de lever en de nieren. Zo heeft een apparaat dat een lever buiten het lichaam kan bewaren op lichaamstemperatuur, de houdbaarheid van het orgaan verdubbeld van 12 naar 24 uur, zegt chirurg Peter Friend van de University of Oxford.
Steen zegt dat zijn systeem ook gebruikt kan worden voor andere organen. Hij hoopt dat dit soort technieken ervoor zorgen dat het in de toekomst gebruikelijk wordt om transplantatie-organen te vervoeren over verschillende continenten.
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: