Ongeveer een miljard jaar geleden vond er een korte periode van explosieve stervorming plaats in het centrum van de Melkweg. Die geboortegolf was zo sterk dat het meer dan honderdduizend supernova-explosies veroorzaakte. Dat blijkt uit observaties met de Chileense Very Large Telescope (VLT).
De VLT maakte met behulp van het HAWK-I-instrument een schitterend plaatje van het centrale gedeelte van de Melkweg. Het instrument legde het sterlicht vast van een gebied van 60.000 vierkante lichtjaar, met daarin ruim drie miljoen sterren. Nog niet eerder werd zo’n groot gebied in zoveel detail onderzocht.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Stervorming in de Melkweg
Het recente onderzoek keek naar het sterlicht van ongeveer 700.000 sterren rondom de kern van de Melkweg. Dit besloeg een rechthoekig gebied van ruim 290 bij 65 lichtjaar. ‘Tot nu toe was er enkel naar kleinere gebieden gekeken, van ongeveer 1 procent van de totale regio die we nu hebben waargenomen’, vertelt sterrenkundige Francisco Nogueras-Lara van het Max Planck Institute for Astronomy in Duitsland.
‘Uit de metingen van het soort licht en de lichtintensiteit kunnen we de geschiedenis van de stervorming achterhalen’, zegt Nogueras-Lara. Welk soort licht en hoeveel licht sterren uitzenden, is namelijk afhankelijk van hun leeftijd.
Het blijkt dat ongeveer 80 procent van de sterren in het centrum vlak na het ontstaan van de Melkweg vormden. Dat gebeurde tussen de 13,5 en 8 miljard jaar geleden. Vervolgens zagen ongeveer 6 miljard jaar lang bijna geen nieuwe sterren het levenslicht.
Tot ruwweg een miljard jaar geleden. Toen vond er een sterke geboortegolf plaats: een starburst. In nog geen 100 miljoen jaar tijd vormde ongeveer 5 procent van de sterrenmassa in de Melkwegkern. Dat is een massa die gelijk staat aan de massa van enkele tientallen miljoenen zonnen.
De geboortegolf resulteerde ook in een meer dan honderdduizend supernova-explosies, schrijven de onderzoekers. Dat komt doordat er veel zware sterren ontstonden die kort leven en eindigen met een supernova.
Onverwachte geboorte-explosie
Op basis van eerdere metingen werd gedacht dat de vorming van sterren in het centrum van de Melkweg geleidelijk gebeurde. De ontdekking van de geboortegolf is dus een verrassing voor astronomen.
De belangrijkste reden voor de starburst lijkt de aanwezigheid van gas, waaruit sterren geboren worden. ‘In de periode dat er nauwelijks sterren vormden, was er waarschijnlijk geen gunstige aanvoer van gas waaruit sterren konden ontstaan’, zegt Nogueras-Lara.
Het is nog niet zeker wat ervoor zorgde dat er een miljard jaar geleden wel weer voldoende gas was om sterren te laten ontstaan. Mogelijk zorgde een ontmoeting tussen de Melkweg en een dwergsterrenstelsel voor de nodige tumult om gas te laten stromen.
‘We hebben nu nog maar naar een deel van de waarnemingen van de VLT gekeken’, zegt Nogueras-Lara. ‘Een verklaring vinden we mogelijk als we meer data onderzoeken. Ik denk dat er nog meer spannende resultaten zullen volgen.’
