Ons sterrenstelsel heeft twee flinke bellen uitgeboerd. Astronomen hebben een paar enorme plasmabellen gezien die zich boven en onder de Melkweg uitstrekken en röntgenstralen uitzenden. Ze zijn waarschijnlijk afkomstig van een bijzondere gebeurtenis in het centrum van het stelsel.
Astronoom Andrea Merloni van het Max Planck Instituut voor buitenaardse fysica in Duitsland en zijn collega’s vonden deze ballonnen van heet plasma met behulp van röntgentelescoop eROSITA. Op beelden van de volledige hemel is te zien dat die gigantische gasbollen zich tot meer dan 45.000 lichtjaar boven en onder de schijf van de Melkweg uitstrekten. Ter vergelijking: de Melkweg heeft een doorsnede van ongeveer 105.000 lichtjaar.
Eenzijdig
De bel boven de Melkweg hadden astronomen al eerder gezien. Ze hadden tot dusver echter geen röntgentelescopen die gevoelig genoeg waren om de vagere zuidelijke bel te zien. ‘Omdat het maar eenzijdig was, vonden astronomen het lastig om erachter te komen wat het nou precies was en waar het vandaan kwam’, zegt Merloni. ‘Nu zien we eindelijk de zuidelijke bubbel, waarmee een groot deel van de controverse over de noordelijke bubbel is opgelost.’
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Voorheen wisten astronomen niet zeker of de noordelijke bel uit het centrum van de Melkweg kwam. Het kon ook een dichterbij gelegen structuur zijn die we toevallig vanuit een hoek bekeken die ons die indruk gaf. Met de nieuwe waarnemingen is het vrijwel zeker dat de bel vanuit het centrum komt. We weten echter nog steeds niet waarom de zuidelijke bubbel minder dicht is dan de noordelijke, zegt Merloni.
Buitengewone energiestoot
De röntgenbelletjes zijn waarschijnlijk het gevolg van eenzelfde gebeurtenis als die de Fermibubbels veroorzaakt. Die bellen stralen ook gammastraling uit, maar zijn iets kleiner. De enorme omvang van de eROSITA-bubbels geeft ons inzicht in wat voor soort gebeurtenis beide sets bubbels zou kunnen hebben opgewekt. Dat zou een schokgolf kunnen zijn van een krachtige stergeboorte nabij het centrum van de Melkweg. Maar het is moeilijk om genoeg energie uit stervorming te halen om zo’n krachtige schokgolf te produceren.
Waar worden ze dan wel door veroorzaakt? Waarschijnlijk doordat materie in het centrale superzware zwarte gat van de Melkweg viel. Hierbij zou een buitengewone energiestoot vrij zijn gekomen die door de gasachtige halo rond ons sterrenstelsel ploegde. ‘Het is niet onmogelijk dat er een klein beetje gas op het zwarte gat valt genoeg energie vrijgeeft om de bellen op te blazen’, zegt Merloni. De eROSITA-missie zal naar verwachting nog minstens zes jaar duren, dus wellicht kunnen latere waarnemingen ons meer leren.