Op vrijdag 11 oktober werd de Nederlandse Cosmos Boekenprijs uitgereikt. Voor hun boeken Van getal naar heelal en Het ontstaan van de tijd wonnen respectievelijk Marcel Vonk en Thomas Hertog de prijs voor het beste populairwetenschappelijke boek van het jaar op het gebied van natuurkunde, wiskunde of sterrenkunde.
Voor het derde jaar op rij werd afgelopen vrijdag de Cosmos Boekenprijs uitgereikt. De feestelijke avond, met livemuziek van de band LÜNA, vond plaats in cultureel studentencentrum CREA in Amsterdam. De prijs van de 30-koppige scholierenjury ging naar Marcel Vonk, voor zijn boek Van getal naar heelal. Thomas Hertog won met zijn boek Het ontstaan van de tijd de prijs van de vakjury.
Wereld verruimen
De Cosmos Boekenprijs gaat jaarlijks naar de auteur van het beste populairwetenschappelijke boek op het gebied van de natuurkunde, wiskunde of sterrenkunde. Naast een vakjury van wetenschappers mag ook een scholierenjury deze titel toekennen. De scholierenjury bestond dit jaar uit dertig scholieren en studenten uit heel Nederland, afkomstig van de havo, het vwo en MBO 3- en 4-opleidingen.
‘Het ITER-uitstel is minder dramatisch dan het lijkt’
‘ITER tien jaar vertraagd’, kopten de media. Maar de momenten waar het bij deze kernfusiereactor écht om gaat worden veel minder uitgesteld.
De prijs werd in 2022 in het leven geroepen door theoretisch natuurkundigen Gianfranco Bertone en Jan Pieter van der Schaar, geïnspireerd door de Italiaanse Cosmos Boekenprijs. Vanwege de uitreiking van deze prijs in Italië was Bertone niet live aanwezig, maar sprak hij het publiek via een video toe: ‘Met de prijs willen we populaire wetenschap promoten. In de huidige tijd is er heel veel informatie beschikbaar, maar lang niet alles is wetenschappelijk onderbouwd. Goede boeken zijn de juiste middelen om wél tot betrouwbare kennis te komen.’
Het is volgens Bertone nog niet zo makkelijk om een goed populairwetenschappelijk boek te schrijven: ‘Zo’n boek moet recente ontwikkelingen in een vakgebied weergeven, maar ook vermakelijk zijn en duidelijk maken waarom bepaalde inzichten belangrijk zijn.’ Van der Schaar is het met Bertone eens, vertelde hij op het podium. ‘Het is niet gemakkelijk om jongeren aan het lezen te krijgen, maar het is wel heel belangrijk om je wereld te verruimen.’
Intieme bezigheid
Voordat de winnaars bekend werden gemaakt, kregen alle genomineerden de kans om iets te vertellen over hun boek. ‘De moeilijkste vraag die ik vaak krijg, is: ‘Wat doe je als mathematisch fysicus nou de hele dag?’’, vertelde mathematisch fysicus Marcel Vonk. ‘In mijn boek heb ik dat op papier gezet.’ In Van getal naar heelal overdenkt Vonk de relatie tussen de wis- en de natuurkunde.
Thomas Hertog werkte als kosmoloog jarenlang samen met Stephen Hawking. Hij schreef zijn boek Het ontstaan van de tijd over hun bevindingen én hun vriendschap. ‘Theoretische fysica is een intieme bezigheid. In zekere zin ben je elkaars gedachte-experiment’, zei hij.
Bennie Mols vertelde over zijn boek Slim, slimmer, slimst aan de hand van fascinerende voorbeelden uit de kunstmatige intelligentie. Wiskundige Marcus du Sautoy sprak in een video over zijn boek Beter denken. Auteurs Adam Rutherford en Hannah Fry van het Complete compendium van alles, iedereen en het universum waren helaas niet aanwezig.
Leerzame boeken
Nadat alle aanwezige genomineerden aan het woord waren geweest, vroeg presentator Jim Jansen de scholierenjury om haar keuze toe te lichten. ‘Wij hebben er vooral op gelet of we de boeken leuk vonden om te lezen. En of we het begrepen, maar dat was niet altijd zo’, zei een van de juryleden. Vonk ging met de prijs van de scholierenjury naar huis: een grote cheque van 1500 euro.
Natuurkundige Beatrice Bonga reikte vervolgens namens de vakjury de prijs uit. ‘Voor ons moest het boek leuk en begrijpelijk zijn en we wilden graag iets nieuws leren. Maar dat zat bij alle vijf de boeken wel goed.’ Een vereerde Hertog nam vervolgens de prijs in ontvangst. Bonga lichtte toe: ‘Het is een uitdagend boek, maar het is heel leuk om een kijkje achter de schermen te krijgen.’
Natuurkunde aan de keukentafel
Selena Klümann maakte dit jaar voor de tweede keer deel uit van de scholierenjury. ‘Ik vond het een leuke avond. Bovendien was het een bredere selectie aan boeken dan vorig jaar, met dit jaar ook een boek over AI en over wiskunde.’ Selena’s moeder was trots op haar dochter. ‘Ik heb de boeken zelf niet gelezen, maar thuis aan de keukentafel gaan de gesprekken ook over natuurkunde, dus ik kon de avond gelukkig wel volgen.’
Medeorganisator Collin Klümann keek na afloop tevreden om zich heen. ‘Hopelijk is het volgend jaar een nog groter feest!’
