Mannelijke metselwespen hebben geen angel, maar stekels op hun geslachtsdelen die een prikkende pijn kunnen veroorzaken. Door deze stekels blijken sommige kikkers minder happig op de wesp.
Vrouwtjeswespen hebben een giftige angel om roofdieren af te weren, maar mannetjes hebben dit wapen niet. Japanse onderzoekers beschrijven in het tijdschrift Current Biology hoe mannelijke metselwespen zich op een alternatieve manier verdedigen: ze zetten hun stekelige genitaliën in.
Tot de mannelijke wespengeslachtsdelen behoren de aedeagus, de insectenversie van een penis, en de parameren, een soort stekels. Bij andere insectensoorten worden deze lichaamsdelen ingezet om de vrouwtjes bij het paren te verwonden, zodat ze niet met een ander mannetje kunnen paren. Maar in het laboratorium bleken metselwespen van de soort Anterhynchium gibbifrons hun stekels niet in te zetten bij het paren.
‘Ik probeer robots te ontwikkelen die ook echt een nieuwe stap maken’
Hoe werkt vliegen? Dat lijkt een simpele vraag, maar voor luchtvaarttechnicus en bioloog David Lentink is het een levenslange zoektocht.
Verrassende pijn
Shinji Sugiura is landbouwonderzoeker aan de universiteit van Kobe in Japan. Hij besloot samen met zijn team te achterhalen of de stekels misschien voor zelfverdediging worden ingezet, nadat zijn collega Misaki Tsujii werd gestoken door een mannelijke metselwesp, terwijl de mannetjes geen echte angel hebben.
‘De mannetjeswesp gebruikte een paar scherpe stekels aan zijn genitaliën om haar vinger te doorboren’, zegt Sugiura. ‘Verrassend genoeg veroorzaakte de steek van het mannetje een prikkende pijn. Zo kwam ik met de hypothese dat mannelijke geslachtsdelen van A. gibbifrons functioneren als een verdediging tegen roofdieren.’
Het team plaatste mannetjeswespen om de beurt in een bak met ofwel een boomkikker (Dryophytes japonicus) ofwel een vijverkikker (Pelophylax nigromaculatus). In elke situatie viel de kikker de wesp aan. Maar waar de vijverkikkers de wesp allemaal met succes opvraten, spuugden de boomkikkers de wesp in 35 procent van de gevallen weer uit. De onderzoekers zagen dat de wespen zich vaak probeerden te verdedigen door de bek of het gezicht van de kikkers te doorboren met hun stekels.
In een andere proef werden de boomkikkers in een bak gezet met gecastreerde mannetjeswespen. De kikkers aten die mannetjes allemaal op.
Vrouwelijke evolutie
‘De giftige angels van wespen en bijen zijn geëvolueerd uit hun ovipositors, ook wel legbuis, waar vrouwtjes hun eitjes mee leggen. Wanneer de vrouwtjeswespen aan de kikkers werden voorgelegd, aten wederom alle vijverkikkers ze op. Maar hier spuugden de boomkikkers wel 87,5 procent van de wespen weer uit, wat laat zien dat hun angels effectiever zijn dan de mannelijke geslachtsdelen.
De ‘angel’ van mannetjeswespen, en zijn prik was al eerder in kaart gebracht, en scoort een 1 op de schaal van Schmidt, een schaal voor gevoelde pijn, vergeleken met een 1,5 voor de angel van vrouwtjes. Maar met dit kikkeronderzoek is de functie van de stekels bij roofdieren voor het eerst echt onderzocht.
