NIJMEGEN (NL)- Het Nijmeegse magnetenlaboratorium behoort straks tot de vier beste ter wereld, dankzij steun van de universiteit en de NWO-stichting FOM.


Op 14 januari besloten de Katholieke Universiteit Nijmegen en de NWO-Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) om veertig miljoen gulden op tafel te leggen voor een nieuw magnetenlaboratorium.
Het nieuwe magnetenlaboratorium levert vanaf juni 2001 aan zijn gebruikers zowel een continu magneetveld als een veld van een korte, maar hoge intensiteit, het zogenoemde gepulste magneetveld. Nijmeegse natuurkundigen werkten voor de uitwerking van de nieuwe plannen samen met Amsterdamse fysici. “Wil je een project van Europese allure van de grond krijgen, dan moet je onderzoekers hebben die zulke apparatuur tot hun baby verklaren”, zei FOM-directeur dr Hans Chang tijdens de ondertekeningsplechtigheid. “Dure apparatuur, zoals in een magnetenlaboratorium, wordt vaak door natuurkundigen ontwikkeld. Daarna zie je dat chemici het nut ervan inzien”, constateerde Chang. “Dan volgen de biologen en ten slotte de medici in het ziekenhuis.”

De nieuwe magneten zullen een veldsterkte van 45 tesla (continu) tot 80 tesla (gedurende een vijfhonderdste van een seconde) kunnen creëren. Tot nu toe was de maximale capaciteit in Nijmegen gedurende één seconde 40 tesla en 30 tesla continu. De nieuwe installatie vereist 20 megawatt elektrisch vermogen, gelijk aan het piekverbruik van 4000 huishoudens. Om de hierbij ontwikkelde warmte af te voeren is iedere seconde bijna een halve kuub koelwater nodig.

Extreme omstandigheden
Een magneetveld veroorzaakt een kracht op de deeltjes die een elektrische lading hebben, zoals elektronen. Door deze kracht neigt de materie op atomaire schaal ertoe zich in mini-kompasnaaldjes te organiseren. Dit effect doet zich voor in alle materie. Een sterk magneetveld dwingt als het ware al het stoffelijke, zowel steen, stof en hout, als metaal, gas en mensen, een specifieke eigenschap te vertonen. Zo richt het metalen kompas zich onder invloed van het magnetische veld van de aarde in de richting van de polen, blijken plantaardige pollen van ontkiemende stuifmeelkorrels op stampers van bloemen met de veldlijnen van een krachtig magneetveld mee te groeien en zijn medici met MRI-scanners in staat het vleselijke menselijk lichaam in plakjes in kaart te brengen. Eerder kwamen Nijmeegse fysici in het nieuws toen zij een levende kikker in een magneetveld in zwevende toestand brachten.

Jac Niessen