Een gebrek aan details kan de beste aanwijzing zijn dat iemand tegen je liegt. Dat blijkt uit een onderzoek dat aantoont dat deze ene maatstaf beter is voor het herkennen van leugens dan het in acht nemen van meerdere aanwijzingen.
Uit een onderzoek naar de beste manier om leugens te herkennen is gebleken dat focussen op de mate van detail in wat mensen vertellen, en daarbij alle andere aanwijzingen negeren, de meest succesvolle methode is. Maar als leugenaars dat weten, kunnen ze je gemakkelijker misleiden.
Mensen die getraind zijn om leugens op te sporen, vertrouwen vaak op meerdere aanwijzingen, zoals oogcontact, lengte van de antwoorden en de details in wat mensen zeggen. Maar uit onderzoeken is gebleken dat het beoordelen van een breed scala aan gedragskenmerken het moeilijker kan maken om te beslissen of iemand liegt.
'Als maaltijdbezorger heb je je te voegen naar de algoritmes'
Arbeidsrechtspecialiste Jana Retkowsky onderzocht het werk van maaltijdbezorgers. 'Door het algoritme worden ze als robots.'
Forensisch psycholoog Bruno Verschuere van de Universiteit van Amsterdam en zijn collega’s vroegen zich af of alleen aandacht voor de details van uitspraken consistentere resultaten kan opleveren.
Nepdiefstal
Om dit idee te testen, vroegen de onderzoekers aan 44 studenten om ofwel een wandeling te maken of uit een brievenbus te stelen, en daarmee een nepmisdrijf te plegen. Vervolgens nam het team interviews op met de studenten. Die kregen de opdracht om te liegen als ze de nepdiefstal hadden gepleegd en om de waarheid te vertellen als dat niet zo was.
Vervolgens wierven de onderzoekers 171 mensen om opnames van zes waarheidsgetrouwe en zes bedrieglijke interviews te bekijken. Het team vroeg ongeveer de helft van de deelnemers te beoordelen hoezeer de ondervraagden hun ogen afwendden, wat algemeen gezien wordt als een aanwijzing dat iemand liegt. De andere deelnemers rangschikten de gedetailleerdheid van de interviewuitspraken.
Hieruit bleek dat waarheidssprekenden en leugenaars hun blik evenveel afwendden, maar dat waarheidsgetrouwe verklaringen aanzienlijk gedetailleerder waren dan bedrieglijke. Dat wijst erop dat letten op details een nuttigere manier is om te achterhalen of iemand liegt.
Wie liegt?
Vervolgens vroegen de onderzoekers 405 mensen om de ware aard te beoordelen van zes waarheidsgetrouwe en zes gelogen uitspraken, willekeurig gekozen uit de transcripties van de interviews.
Ongeveer de helft van de deelnemers gebruikte meerdere aanwijzingen om leugenaars te herkennen. Daarbij letten ze op hoe gedetailleerd de antwoorden waren, of uitspraken onverwachte gebeurtenissen beschreven en of mensen hun antwoorden spontaan corrigeerden – waarvan eerder is gebleken dat het erop wijst dat iemand de waarheid spreekt. De overige deelnemers rangschikten alleen de gedetailleerdheid van de antwoorden op een schaal van 1 tot 10, waarbij een score van 6 of meer gold als waarheidsgetrouw.
De mensen die afgingen op meerdere aanwijzingen onderscheidden slechts 59 procent van de tijd leugens van de waarheid, terwijl degenen die alleen afgingen op het detailniveau het beter deden en 66 procent van de tijd het juiste antwoord herkenden.
‘Wij denken dat het gebruik van slechts één aanwijzing een veel eenvoudigere manier is om leugens van de waarheid te onderscheiden’, zegt Verschuere. ‘Toch wil je in de praktijk waarschijnlijk de juistheid van verklaringen verifiëren door verder onderzoek of vervolgvragen.’
Details verzinnen
‘De resultaten van deze studie zijn in overeenstemming met de wetenschappelijke literatuur, maar botsen met de stereotypen van het grote publiek en vermeende leugendeskundigen, zoals wetshandhavers’, zegt psychloog Maria Hartwig van de City University van New York.
Maar als iemand weet dat je het detailniveau alleen gebruikt om zijn waarheidsgetrouwheid te beoordelen, zou hij je gemakkelijk kunnen misleiden, zegt sociaal psycholoog Aldert Vrij van de Universiteit van Portsmouth in het Verenigd Koninkrijk.
‘Als onderzoekers alleen gaan letten op het aantal details, dan zou dat hen kwetsbaar maken voor tegenmaatregelen’, vervolgt hij. ‘Het enige wat de ondervraagde moet doen om geloofd te worden, is veel informatie verstrekken.’
Dat brengt zijn eigen problemen met zich mee, zegt Verschuere. ‘Hoe meer details je geeft, hoe meer er te controleren valt, dus je neemt een groot risico als je details probeert te verzinnen.’
