Een nieuwe techniek laat prostaatkankercellen oplichten tijdens operaties. Zo kunnen chirurgen de kankercellen beter vinden en gerichter verwijderen.
Een nieuwe kleurstof helpt chirurgen bij het vinden van prostaatkankercellen tijdens operaties. Daardoor kunnen ze de kanker effectiever wegsnijden. Prostaatkanker is de meest voorkomende vorm van kanker onder mannen in Nederland, meldt het integraal kankercentrum Nederland. Elk jaar krijgen gemiddeld 13 duizend mannen in Nederland de diagnose.
Wanneer de kanker nog niet is uitgezaaid naar andere organen, kunnen artsen het nog behandelen met een zogeheten radicale prostatectomie. Daarbij worden de prostaat en indien nodig de lymfeklieren in de buurt van de prostaat chirurgisch verwijderd. Meestal weten artsen voor zo’n operatie al ongeveer waar de kankercellen zitten. Dit kunnen ze zien met beeldvormingstechnieken als MRI en PET-CT.
‘Er komt een moment dat we een grieppandemie niet kunnen voorkomen’
Ron Fouchier staat aan de frontlinie in de strijd tegen de griep. Met nieuwe vaccins wil hij ons beschermen tegen toekomstige pandemieën.
We kunnen zulke beeldvorming echter niet uitvoeren tijdens een operatie, zegt radioloog Jelle Barentsz van het Radboudumc in Nijmegen. De chirurg moet dan met het blote oog op zoek gaan naar de kankercellen. ‘Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. De grotere plekjes vind je wel, maar de hele kleine van 3 millimeter of kleiner, dat is een groot probleem’, zegt Barentsz. Zo gebeurt het weleens dat chirurgen een plekje met kankercellen over het hoofd zien.
Kleurstof
Om dit op te lossen, hebben uroloog Freddie Hamdy van de Universiteit van Oxford in het VK en zijn collega’s een speciale kleurstof ontwikkeld. Ze publiceerden hun onderzoek in het wetenschappelijke tijdschrift European Journal of Nuclear Medicine and Molecular Imaging.
De kleurstof bestaat uit een fluorescerend molecuul dat gekoppeld is aan een molecuul dat de prostaatkankercellen herkent. Wanneer artsen de kleurstof injecteren, bindt die zich aan de kankercellen. Het fluorescerende deel geeft vervolgens licht wanneer chirurgen erop schijnen met een speciale lamp. Zo kunnen ze precies zien waar de kankercellen zich schuilhouden.
De onderzoekers testten hun techniek eerst op muizen. Toen dat succesvol bleek, probeerden ze het ook bij mensen. 23 mannen met prostaatkanker kregen de kleurstof geïnjecteerd voor hun operatie. Daardoor vonden de chirurgen kankercellen die ze met het blote oog niet hadden ontdekt. Ook maakte de kleurstof duidelijk dat de kanker zich bij sommige patiënten al buiten de prostaat had verspreid. De kleurstof zelf gaf geen bijwerkingen.
Tweede paar ogen
‘We geven de chirurg een tweede paar ogen om te zien waar de kankercellen zich bevinden, en of ze zijn uitgezaaid’, zegt Hamdy in een persbericht. ‘Dit is de eerste keer dat we zulke fijne details van prostaatkanker in real-time kunnen zien tijdens een operatie.’
Dat deze techniek nu is ontwikkeld, is geen verrassing. ‘Het is niet revolutionair’, zegt Barentsz, die niet betrokken was bij het onderzoek. Fluorescerende kleurstoffen worden namelijk al langer op andere kankersoorten toegepast. Als je eenmaal weet hoe je de kankercellen kunt herkennen, en je een stof hebt die daaraan bindt, dan kun je daar ook zo’n fluorescerend vlaggetje voor maken, zegt hij.
Toch is het een mooie prestatie dat chirurgen nu ook prostaatkanker kunnen herkennen tijdens een operatie. ‘In mijn ogen moet dit wel gebruikt gaan worden’, zegt Barentsz. ‘We zullen vaker zien dat de chirurg geholpen wordt door allerlei stofjes die oplichten’.
