Van tijd tot tijd zetten schilders zoals Claude Monet of Pablo Picasso de kunstwereld totaal op z’n kop. Ze vinden nieuwe esthetische stijlen uit en leggen daarmee de basis voor nieuwe kunststromingen zoals, in hun geval, het impressionisme en abstract expressionisme. Maar de volgende revolutie wordt misschien in gang gezet door een machine.
Een nieuw ontwikkelde kunstmatige intelligentie (KI) produceert beelden in onconventionele stijlen, waar het publiek in veel gevallen positief op reageert.
Het doel is om kunst te maken die ‘vernieuwend, maar niet té vernieuwend’ is, zegt Marian Mazzone, kunsthistorica aan het College of Charleston in South Carolina, die aan het systeem werkte samen met onderzoekers van Rutgers University in New Jersey en het kunstmatige-intelligentielab van Facebook in Californië.
AI-assistent kan 113-hulpverlening ondersteunen
Dataspecialist Salim Salmi maakte een AI-tool die 113-hulpverleners ondersteunt.
Het team maakte een nieuwe versie van een algoritme dat generative adversarial network (GAN) genoemd wordt. Daarin werken twee kunstmatige neurale netwerken samen om steeds betere resultaten te krijgen. De ene creëert een oplossing, de andere beoordeelt die – en zo gaat het heen en weer totdat het gewenste resultaat is bereikt.
In de kunst-KI wordt een van de rollen gespeeld door een ‘generatornetwerk’, dat de beelden schept. De andere rol wordt gespeeld door een ‘discriminatornetwerk’, dat met behulp van 81.500 beelden getraind is om het verschil te zien tussen beelden die we als kunstwerk zouden aanmerken en beelden waarmee we dat niet zouden doen, zoals een foto of diagram.
De discriminator was ook getraind om verschillende stijlen te onderscheiden, zoals rococo en kubisme.
Kunst met een twist
De slimme twist is dat de generator geprogrammeerd is om beelden te produceren die de discriminator als kunst herkent, maar die in geen enkele van de bestaande stijlen in te delen zijn.
‘We wilden dat de KI iets maakte dat echt creatief en opvallend is, maar dat ook weer niet zo ver gaat dat het niet meer esthetisch aangenaam is’, zegt teamlid Ahmed Elgammal van Rutgers University.
Nadat de KI een serie beelden had geproduceerd, werden ze tezamen met werken van mensen ter beoordeling voorgelegd aan een publiek in een online onderzoek, zonder dat onthuld werd welke beelden door de KI gemaakt waren. De deelnemers beantwoordden vragen over hoe complex en vernieuwend ze het werk vonden, of ze er geïnspireerd door raakten en hoe het hun stemming beïnvloedde. Tot verbazing van de onderzoekers scoorden de door de KI geproduceerde beelden in veel gevallen hoger dan die van mensen.
KI’s die foto kunnen omzetten naar ‘schilderijen’ in de stijl van beroemde schilders zoal Monet zijn al overal verkrijgbaar. Er zijn zelfs al apps die dit doen, zoals DeepArt. Maar het nieuwe systeem is ontworpen om oorspronkelijke werken vanuit het niets te scheppen.
Buiten de comfort zone
‘Ik vind het een leuk idee dat mensen GAN’s nu uit hun comfort zone proberen te duwen. Dit is het eerste paper waarbij ik dat zie gebeuren’, zegt Mark Riedl van het Georgia Institute of Technology in Atlanta.
De resultaten van het onderzoek zijn interessant, zegt Kevin Walker van het Royal College of Art in Londen. ‘De beelden die de beste beoordeling kregen, kenmerken zich door een esthetische combinatie van kleuren en patronen in compositie. De slechter beoordeelde beelden zijn juist wat monotoner (zie afbeelding bovenaan).
De creatieve machines produceren ook al werk voor kunstgalerijen, merkt Walker op. Twee van zijn studenten experimenteren bijvoorbeeld met KI’s die van hun tekenstijl kunnen leren om vervolgens zelf beelden te produceren. Een van hen, Anna Ridler, heeft deze techniek gebruikt om frames te maken voor een animatiefilm van twaalf minuten.
Kunst zoals die van Ridler leunt nog wel zwaar op menselijke begeleiding. Zullen we ooit genieten van schilderijen die spontaan en zelfstandig door een computer gemaakt zijn?
Het menselijke verhaal achter een kunstwerk is vaak een van de belangrijkste redenen waarom het ons ontroert, merkt Riedl op. Maar Walker denkt dat de grenzen snel zullen gaan vervagen. ‘Stel je voor dat er mensen bij je komen eten en ze vragen: ‘Wie heeft dat schilderij gemaakt?’ Als jij dan kan zeggen: ‘Nou, dat is door een computer gemaakt’, dan is dat toch een interessant begin voor een gesprek?’
De onderzoekers publiceerden hun werk op arXiv.
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: