Wetenschappers hadden het decennialang bij het verkeerde eind. Sinds de jaren zeventig dachten ze te weten hoe een 508 miljoen jaar oud worm-achtig schepsel in elkaar zat. Maar nu blijkt in de destijds gemaakte reconstructies de kop aan de verkeerde kant te zitten.
Martin Smith en zijn collega’s van de University of Cambridge, die hun bevindingen in Nature publiceerden, denken nu eindelijk een correcte beschrijving van het beestje gemaakt te hebben, dat leefde in de Cambrische explosie, het tijdperk waarin de meeste belangrijke diergroepen ontstaan zijn.
Hallucigeneia was een worm-achtig zeedier met poten, stekels en een hoofd dat moeilijk van zijn staart te onderscheiden is. Hij was slechts een paar centimeter lang en zijn lijf zo dun als een speld.
Nieuwe technologie onthult het verborgen leven van dinosauriërs
Van migrerende planteneters tot toegewijde ouders: paleontologen ontrafelen stukje bij beetje het gedrag van dinosauriërs.
Psychedelische trip
Evolutiebioloog Stephen Jay Gould vertelde eens hoe paleontoloog Simon Conway Morris op de naam Hallucigeneia kwam. De worm deed hem namelijk denken aan iets dat hij zich herinnerde van een psychedelische trip.
‘De eerste onderzoeken sloegen de plank behoorlijk mis, omdat de wetenschappers niet gezien hadden dat sommige delen van het lijf begraven waren en dat sommige delen van het fossiel niet bij het dier hoorden’, zegt Smith.
Met behulp van elektronenmicroscopie heeft het team van Smith nu de worm gedetailleerder dan ooit beschreven.
Wat ooit gezien werd als zijn kop blijkt niet meer dan een donkere vlek, waarschijnlijk veroorzaakt door de inhoud van zijn ingewanden die uit het dier geperst werden tijdens een onderzeese aardverschuiving. Daarom hebben de onderzoekers het sediment rond de andere kant van het dier weggebikt om zijn kop bloot te leggen.
Daar vonden ze een paar eenvoudige ogen, boven een bek met een ring van tanden. Zijn keel was ook voorzien van messcherpe tanden, die waarschijnlijk bedoeld waren om te voorkomen dat de prooi weer uit zijn bek glipte.
Dankzij deze bevindingen hebben we meer inzicht in de evolutie van vervellende dieren, een diverse groep waartoe onder meer geleedpotigen, fluweelwormen en beerdiertjes behoren. De tanden lijken op die van veel andere vroege vervellende dieren, wat erop duit dat een gezamenlijke voorouder ook over een keel met tanden beschikte.
Volgens Smith hebben we nu een correct en definitief beeld van hoe Hallucigeneia eruit gezien moet hebben. ‘Maar het is zo’n bizar en verbazingwekkend schepsel, dat je maar nooit weet wat hij nog meer in petto heeft.’
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees ook: