Een groene komeet, C/2022 E3, is in deze periode zichtbaar met een verrekijker of zelfs met het blote oog. Onderzoekers sluiten niet uit dat kometen ooit aan de basis stonden van het leven op aarde.
Een groene komeet die gisternacht op het dichtste punt langs de aarde vloog, is zichtbaar met een verrekijker of heel misschien met het blote oog. ‘Ik heb hem al gespot, tussen de wolken door’, zegt Esther Hanko, amateurastronoom in Purmerend die ’s avonds graag op jacht gaat naar bijzondere verschijnselen aan de hemel. De passage van komeet C/2022 E3 valt daar zeker ook onder.
‘Hij werd in maart ontdekt en toen dacht ik: dat zou weleens een leuke kunnen worden. Op 18 januari ben ik er echt vroeg voor opgestaan en heb ik hem gezien. Wel met de verrekijker, trouwens, niet met het blote oog’, zegt Hanko.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Verre bezoekers
De komeet is een bezoeker uit de verste, buitenste regionen van het zonnestelsel, de Oortwolk, vernoemd naar de Nederlandse astronoom Jan Hendrik Oort (1900-1992). De wolk is een verzameling van ijzige ruimterotsen, die drieduizend maal verder weg staat dan de aarde van de zon, en honderd keer verder dan Neptunus.
‘Het leuke van kometen is dat ze sinds de vorming van het zonnestelsel eigenlijk niet meer veranderd zijn’, zegt Lucas Ellerbroek, sterrenkundige aan de Universiteit van Amsterdam. Het zonnestelsel ontstond zo’n vijf miljard jaar geleden uit een kolkende schijf stof en gas. De kruimels die overbleven nadat de zon en de planeten daaruit samenklonterden, zijn onder andere te vinden in de Oortwolk, die af en toe bezoekers richting de aarde keilt.
‘Dat betekent ook dat kometen getuigen waren van de babyjaren van het zonnestelsel’, zegt Ellerbroek, die onderzoek deed naar de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko die in 2014 bezocht werd door de Europese ruimtesonde Rosetta. ‘Het interessante is dat zich in het ijs van kometen complexe chemische verbindingen vormen en verzamelen.’
Leven van kometen
Mogelijk zijn zulke ingewikkelde moleculen zelfs ooit de basis geweest van het leven, zegt Ellerbroek. ‘We weten dat er in de beginjaren van de aarde veel inslagen waren van kometen die de complexe moleculen en ook water naar de aarde brachten.’ Zeker weten onderzoekers het niet, maar wie weet was ooit een inslagkrater, gevuld met warm komeetwater en een brouwsel van complexe stoffen, de kom voor de oersoep waarin het leven begon.
Nu zou de komeetchemie overigens het tegenovergestelde effect hebben: de groene kleur van C/2022 E3 is onder andere een gevolg van uitwasemende gasmoleculen, waaronder het zeer giftige cyanide, die de ‘staart’ van de komeet vormen. De ijle gassen lichten groen op onder invloed van het ultraviolette licht van de zon.
Vorig jaar voor eerst gespot
De komeet, voluit C/2022 E3 (ZTF) genaamd, werd vorig jaar maart voor het eerst gespot door de Zwicky Transient Facility, een speciale camera op een telescoop van het Palomar Observatorium in Californië. De camera is speciaal ontworpen om aan een groot stuk van de hemel plotselinge veranderingen te detecteren. Daaronder vallen supernova’s – exploderende sterren – maar ook kometen en planetoïden, waarvan sommige misschien ooit in botsing dreigen te komen met de aarde.
Vroeg op 2 februari bereikte C/2022 E3 de aarde op zijn dichtst, op een veilige 45 miljoen kilometer afstand. Daarna duikt hij weer de diepten van het heelal in. Sommige kometen komen regelmatig terug, maar deze waarschijnlijk niet, zegt Ellerbroek: ‘Het zou in ieder geval tienduizenden jaren duren. Maar waarschijnlijk zien we hem nooit meer.’
TIPS VOOR KOMEETJAGERS
Check weerwebsites als buienradar.nl, maar zoek ook zelf naar gaten in het wolkendek. Als het zover is, zorg dan dat je op een plaats komt met zo min mogelijk lichtvervuiling, dus uit de buurt van lantaarnpalen, en met zicht op het noorden.
Zorg dat je weet waar de komeet ongeveer te vinden moet zijn aan de noordelijke avondhemel. Online en met hulp van apps zoals Stellarium zijn kaartjes te vinden, kijk bijvoorbeeld op hemel.waarnemen.com/kometen.
De komeet is met een verrekijker te zien als een wit vlekje, met het blote oog waarschijnlijk alleen in heel donkere omstandigheden. Je kunt ook een spiegelreflexcamera op een statief gebruiken: stel handmatig scherp op een heldere ster, zet het diafragma zo open mogelijk (bijvoorbeeld f1.8), en belicht ten minste secondenlang (meestal is het maximum 30 seconden). Op foto’s is de groene kleur wel te zien.
Ondanks lichtvervuiling is zelfs een foto vanuit de stad niet uitgesloten, vertelt Hanko. ‘Het is me zelfs een keer gelukt om vanaf het dak van de OBA, naast Amsterdam Centraal Station, de Andromedanevel te fotograferen.’
