Jekaterinaburg (RU) – Russische onderzoekers gebruikten de jeneverbes voor de registratie van extreem koude zomers in de Oeral. Aan de hand van de jaarringen konden ze tot zeshonderd jaar terug het klimaat nagaan.


Voor het voorspellen van het klimaat in de toekomst is het nodig om te weten hoe het zich gedroeg in het verleden. In bevolkte gebieden is dat geen probleem, omdat mensen het klimaat door de eeuwen heen beschreven. Voor gebieden ten zuiden van het noordpoolgebied, zoals in de Oeral en in Siberië, geldt dit niet. Onderzoekers van de Russische Academie van Wetenschappen vonden met de jeneverbes een manier om achter het extreme klimaat te komen dat daar eeuwen geleden heerste.

Klimaatanalyse aan de hand van jaarringen in bomen is bekend. De dikte van de bast die elk jaar toeneemt is daarbij een nadeel omdat het de boom een isolatielaag geeft. Door een dikkere jas hebben de bomen minder last van het klimaat. De jeneverbes heeft daar geen last van, de takken zijn veel smaller en zijn schil of schors is maar twee tot vijf millimeter dik.
De jeneverbes (Juniperus) gebruikten onderzoekers niet eerder voor onderzoek. De jeneverbes is een altijd groene boom of struik en komt over het hele noordelijke halfrond voor. Er zijn wel zestig verschillende soorten. Voor dit onderzoek gebruikten de onderzoekers de Juniperus sibiricus. Ze selecteerden 34 jeneverbesstruiken in het oosten van de Oeral. Hiervan zaagden ze 42 takken en twee dode takken. De deskundigen onderzochten de takken op drie typen afwijkende ringstructuren. Deze verschijnen in de vegetatieve perioden (juni en juli voor de jeneverbes) wanneer de temperatuur daalt tot ongeveer vijf graden onder nul.

De onderzoekers registreerden de strengste nachtvorsten van de afgelopen zeshonderd jaar. Deze vonden plaats in 1601, 1783, 1857, 1882 en 1968. Sommige van deze extremen kwamen overeen met grote klimaatschommelingen in de rest van de wereld. Zo was er niet alleen een ongewoon koude zomer in 1601 in de Oeral, maar ook in Engeland, Italië en in het westen van Rusland. De hongersnood in Moskou die daarop volgde duurde drie jaar en kostte honderdtwintigduizend mensen het leven.

De extreme klimaatveranderingen in de Oeral komen overeen met de klimaatveranderingen elders. Dit samen met de grote verspreiding van de struik en zijn lange leven maken de jeneverbes een prima thermometer!

Ingrid van Vilsteren