Ecoloog Wieger Wamelink schreef een boek over de wetenschap achter de stikstofcrisis. Hoe verhoudt stikstof zich bijvoorbeeld tot klimaatverandering, en wat zijn ‘kritische depositiewaarden’ nou precies? ‘De natuur én de boeren helpen? Dat kan best allebei.’
U bent bezig met allerlei spannende experimenten, zoals het nabootsen van zowel een maan- als een Marslandschap op aarde, om te kijken of en, zo ja, hoe we op die hemellichamen gewassen zouden kunnen verbouwen. En nu ook een boek over toch zoiets alledaags als stikstof?
‘Eigenlijk is stikstofdepositie mijn werk. Voedsel verbouwen op de maan en Mars is een beetje een hobby. En ik had dit al een tijdje in mijn hoofd. Het is namelijk best een abstract en moeilijk onderwerp, waar iedereen wel een mening over heeft, terwijl eigenlijk maar weinig mensen echt weten waar ze het over hebben. Ik wilde met dit boek lezers op een simpele en niet-veroordelende manier informeren.’
Had u een bepaald lezerspubliek voor ogen?
‘Het is interessant voor iedereen die hier iets meer van wil weten, maar ik hoop dat in elk geval de leden van de Tweede Kamercommissie voor Landbouw het lezen. Ik zal geen namen noemen, er zijn er genoeg die goed geïnformeerd zijn, maar ook een aantal die er eigenlijk geen fluit van afweten.’
Hoe zorg je voor je microbioom?
Goede voeding, genoeg slaap, weinig stress en een fijn sociaal leven: er zijn genoeg manieren om het microbioom een handje te helpen.
Dus dit boek is er ook om bepaalde hiaten in de kennis van de Tweede Kamerleden op te vullen?
‘Ja, eigenlijk wel. Ik denk dat als je het boek leest, je een behoorlijk eind komt om een goede beslissing te kunnen nemen. Om die reden is het ook zo neutraal en genuanceerd mogelijk geschreven. Als wetenschapper geef je informatie op een onbevooroordeelde manier, de urgentie moet komen van de mensen die zich bezighouden met de lobby om de natuur overeind te houden, en die kunnen zich baseren op de informatie uit dit boek.’
Dat genuanceerde is inderdaad duidelijk terug te zien in uw boek, bijvoorbeeld wanneer u schrijft dat sommige gevolgen van en maatregelen tegen klimaatverandering een positief effect hebben op de stikstofdepositie. Hoeveel zorgen moeten we ons eigenlijk maken?
‘Het gaat zeker niet goed. Ik heb geprobeerd duidelijk te maken waarom het zo belangrijk is dat bepaalde plant- en diersoorten overeind blijven, dat anders hele ecologische ketens uit elkaar vallen. Kijk bijvoorbeeld naar de Veluwe, daar is het echt wel vijf voor twaalf.
We hebben eigenlijk ook geen goed referentiekader, want er zijn heel weinig data van voor 1990, terwijl de piek van de stikstofdepositie in de jaren zeventig en tachtig lag. Dus toen is de natuur al heel erg achteruitgegaan, maar omdat we pas sinds 1990 goed meten, geeft dit een vertekend beeld. Dus nee, het is zeker geen hosanna.’
We stevenen af op een nieuw coalitieakkoord, maar is het huidige beleid volgens u een stap in de goede richting ?
‘In theorie zijn er best veel goede plannen, maar in de praktijk gebeurt er niet zoveel. Te vaak wordt nog gedacht: kunnen we er toch niet op de een of andere manier onderuit komen; de beroemde geitenpaadjes. Maar ja, je kunt niet en de kool én de geit sparen, je zult maatregelen moeten nemen, want nietsdoen is achteruitgang. Het is ook voor boeren belangrijk dat er duidelijkheid komt, die kunnen hun bedrijf niet goed runnen als ze niet weten waar ze aan toe zijn.’
Op basis van het hoofdlijnenakkoord lijkt het kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB forse stappen terug te willen zetten in het terugdringen van de stikstofdepositie. Zo wil het bijvoorbeeld de stikstofnormen, de zogeheten kritische depositiewaarden, aanpassen. Hoe realistisch is dat?
‘Die kritische depositiewaarden zijn gewoon Europees vastgesteld, daar kun je niet zomaar van afstappen. Je zou wel een nieuwe wet kunnen maken, maar die moet dan in overeenstemming zijn met Europese wetgeving. De huidige wet is overigens juridisch zeer houdbaar.’
En de plannen om het aantal beschermde Natura 2000-gebieden te verkleinen?
‘Niet Nederland, maar Europa gaat over de Natura 2000-gebieden. Deze op nationaal niveau aanpassen, gaat niet. Dit hebben wij in het verleden al een keer helemaal uitgezocht en de uitkomst was dat dat juridisch niet mogelijk is. Dat onderzoek is later nog eens herhaald, met dezelfde conclusie. Nu wordt het dus weer geroepen, terwijl we weten dat het gewoon niet kan, dus forget about it.’
Hoeven we ons dan geen zorgen te maken over de nieuwe plannen?
‘Jawel, want ze kunnen natuurlijk wel besluiten er geen geld meer aan uit te geven en dan is er ook minder natuurherstel. Maar ja, dan kan Brussel gaan ingrijpen, bijvoorbeeld door boetes uit te delen of subsidies in te houden. En de Europese Unie is Nederland al een beetje zat wat dit betreft, met de uitzonderingspositie die we in Brussel hebben bedongen.’
Wat is uw persoonlijke advies aan de overheid?
‘Als eerste zou ik aanraden innovaties te stimuleren die zowel de natuur als de boeren helpen; dit kan namelijk best samen, maar dan moet er wel wat veranderen. En we zouden meer moeten betalen voor ons voedsel, het is nu gewoon te goedkoop. Je hoort mij niet zeggen dat we moeten stoppen met vlees eten, maar we kunnen het wel wat verstandiger doen. En dat past ook in het idee van kringlooplandbouw, met meer kleinere, gespecialiseerde boeren en grondgebonden landbouw.”
