Heeft eenzaamheid negatieve effecten op je gezondheid? New Scientist zocht uit wat de wetenschap hierover zegt.
Ongeveer 25 tot 30 procent van de Nederlanders ervaart matige of sterke eenzaamheid. Dat blijkt uit metingen van het CBS uit 2019. Deze mensen hebben het gevoel dat ze te weinig sociale contacten hebben of dat de relaties die ze hebben niet diepgaand genoeg zijn.
Eenzaamheid komt voor bij alle leeftijden, maar is het sterkst aanwezig onder ouderen. Dit komt onder meer doordat oudere mensen meer verlieservaringen doormaken. Partners kunnen overlijden of snel aftakelen. En in de bredere sociale kring vallen op een gegeven moment ook mensen weg. Daarbij worden ouderen ook fysiek en cognitief zwakker, waardoor het moeilijker is om nieuwe relaties aan te gaan of te onderhouden. Hierdoor wordt het vanaf 75-jarige leeftijd bijna onmogelijk om van eenzaamheid af te komen, zegt socioloog Theo van Tilburg van de Vrije Universiteit in Amsterdam.
‘Bij mannen ruikt het meer naar kaas, bij vrouwen naar ui’: verrassende verhalen over microben
Ze zitten op je neus, op je bord, in je darmen, onder je voeten. Te klein om met het blote oog te zien, met oneindig veel en ...
Vervroegde dood
Uit een overzichtsstudie van psycholoog Julianne Holt-Lunstad en haar collega’s blijkt dat eenzaamheid negatieve gevolgen heeft op de gezondheid. Mensen die eenzaam zijn, hebben 26 procent meer kans om vroegtijdig dood te gaan. Dat is vergelijkbaar met het overlijdensrisico door obesitas.
Op zichzelf is eenzaamheid niet dodelijk. Maar het kan wel bijdragen aan processen die de kans op chronische ziektes vergroten. Zo koppelen wetenschappers eenzaamheid onder andere aan een verhoogd risico op diabetes type 2, hart- en vaatziekten, dementie en depressie.
Daarnaast maakt eenzaamheid mensen ook fysiek kwetsbaarder. Dat betekent dat ze niet per se ziektes ontwikkelen, maar dat hun lichamelijke gezondheid alsnog aftakelt. Dat blijkt uit een recente overzichtsstudie van epidemioloog Emiel Hoogendijk van het Amsterdam UMC en zijn collega’s. ‘Bij ouderen gaat het dan bijvoorbeeld om afname van spierkracht of gewichtsverlies’, zegt Hoogendijk. Deze negatieve effecten kunnen al beginnen op middelbare leeftijd.
Stress
Het is nog niet helemaal duidelijk hoe eenzaamheid zoveel negatieve gevolgen heeft op de fysieke gezondheid. Mogelijk heeft het iets te maken met de rol van eenzaamheid bij stress. ‘Mensen zijn sociale wezens. We hebben andere mensen nodig om met stress om te gaan’, zegt Hoogendijk.
Verhoogde stressniveaus hebben allerlei negatieve effecten in het lichaam. ‘Door mentale stress ga je ook fysieke stress ondervinden’, zegt Van Tilburg. Zo bewijzen meerdere studies dat eenzaamheid de werking van het immuunsysteem aantast.
‘Door die stress slapen eenzame mensen ook slechter en vertonen ze sneller ongezond gedrag’, zegt Van Tilburg. Ze eten bijvoorbeeld minder gezond, hebben geen fut meer om te bewegen of ontwikkelen makkelijker een verslaving zoals roken. Dit heeft op zijn beurt een negatieve invloed op de gezondheid.
Interventies
Als het om eenzaamheid gaat, kun je het beter voorkomen dan genezen, zegt Van Tilburg. Het aanpakken van eenzaamheid is namelijk niet zo simpel als vaak wordt gedacht. ‘Mensen die niet eenzaam zijn, zeggen snel: ‘Ga erop uit. Ga contacten aan. Word actief.’ Maar we weten dat eenzame mensen daar juist heel veel problemen mee hebben.’ Makkelijke oplossingen, zoals een bingoavond organiseren, werken daarom vaak teleurstellend.
Wat is dan wel een goeie interventie? Zowel Hoogendijk als Van Tilburg geven toe dat daar nog te weinig kennis over is. ‘Er is een groot gebrek aan goede studies’, zegt Hoogendijk.
Toch is er hoop. Kleine onderzoeken laten zien dat je je situatie wel kunt veranderen, zegt Hoogendijk. Effectieve interventies proberen niet alleen ontmoetingsmogelijkheden te organiseren, zegt Van Tilburg. Ze begeleiden mensen langdurig bij het maken van contacten en werken aan het hebben van realistische verwachtingen. ‘Want het is niet zo dat je na een interactie al gelijk vrienden maakt’, zegt hij.
‘Als mensen denken dat ze eenzaam zijn, of eenzaamheid ervaren, dan is het belangrijk om te praten met de huisarts of met een andere hulpverlener. Er is altijd wel iets te bedenken wat mogelijk de situatie verandert’, zegt Hoogendijk.
