Een medicijn dat wordt gebruikt tegen nachtelijke spierkrampen blijkt ook effectief tegen sommige multiresistente bacteriën in ziekenhuizen. Het is alleen de vraag of het de ziekmakers niet nog resistenter maakt.
De werkzame stof in de spierontspanner hydrokinine stopt de groei van veelvoorkomende bacteriën die resistent zijn geworden tegen medicijnen, waaronder de beruchte ziekenhuisbacterie P. aeruginosa. Bij hoge concentraties leggen de ziekmakers zelfs volledig het loodje. Toch is het oppassen geblazen: bij te lage hoeveelheden hydrokinine bestaat juist de kans dat de meest hardnekkige bacteriën overleven en de soort resistent maken. Dat ontdekte biowetenschapper Nontaporn Rattanachak met haar team aan de Naresuan-universiteit in Thailand.
De onderzoekers testten hydrokinine op acht bacteriestammen die vaak in ziekenhuizen voorkomen. Hiervoor gebruikten ze bacteriekolonies die in petrischaaltjes waren gekweekt. Hydrokinine, dat patiënten normaliter in tabletvorm innemen, werd opgelost in een vloeistof en vervolgens uitgesmeerd over de bacteriekolonies. Dat gebeurde in oplopende concentraties, tot de kolonies uitstierven. Zo bepaalden Rattanachak en haar collega’s voor elke bacteriestam de concentratie van hydrokinine waarbij de micro-organismen het onderspit delven.
Softies? Sneeuwvlokjes? Niks daarvan – Gen Z is superkrachtig, zegt deze neurowetenschapper
Niks sneeuwvlokjes. Volgens neurowetenschapper Eveline Crone zijn hedendaagse jongeren juist sterk in een extreem ingewikkelde tijd.
Opportunistische ziekmakers
Sommige van de onderzochte bacteriën komen van nature veel op ons lichaam voor. Dat hoeft niet tot problemen te leiden. E. coli staat bijvoorbeeld bekend als de poepbacterie, maar is ook essentieel voor onze gezondheid. Maar in ziekenhuizen zijn de onderzochte bacteriën minder onschuldig. Zo kan een besmetting met multiresistente E. coli bijvoorbeeld leiden tot urineweginfecties en bloedvergiftigingen. En de gevreesde P. aeruginosa veroorzaakt snel longontstekingen bij mensen die op een intensivecare-afdeling liggen. ‘Gelukkig is multiresistente P. aeruginosa nog een zeldzaamheid. Maar voor bijvoorbeeld patiënten met taaislijmziekte is dat wel een probleem’, stelt Heiman Wertheim, microbioloog aan het Radboudumc.
Dat bacteriën juist in ziekenhuizen voor veel problemen zorgen, is niet verbazingwekkend. Daar bevinden zich immers mensen die gezondheidsklachten hebben. Bacteriën die zich normaliter koest houden, maken handig gebruik van dat verzwakte immuunsysteem. Bovendien is het bestrijden van de ziekmakers nog niet zo makkelijk. Ze evolueren tot bacteriën die medicijnen kunnen ontwijken of onschadelijk maken. Ze veranderen bijvoorbeeld de scheikundige samenstelling van een middel, zodat het zijn functie niet meer kan uitvoeren. Of ze werken het medicijn dat de bacterie is binnengedrongen weer naar buiten. Op die manier worden bacteriën resistent tegen veel soorten medicatie.
Resistentie
Kan hydrokinine de ziekenhuizen een nieuw wapen bieden? Wertheim is terughoudend. ‘Dit onderzoek is volledig in het laboratorium gedaan. We weten daarom niet of de benodigde doses in de praktijk wel haalbaar zijn, en of patiënten daadwerkelijk genezen. Bovendien kunnen bacteriën ook tegen hydrokinine resistent worden.’
Uit het onderzoek van Rattanachak bleek inderdaad dat ook hydrokinine de weerstand van bacteriën opvoert. Bij lage concentraties van het medicijn werden de ziekmakers niet gedood, maar vertoonden ze juist een hoge activiteit van genen die voor resistentie zorgen. Dat stelde ze in staat om het medicijn effectiever weer naar buiten te pompen. ‘Er zijn dus nog een heleboel vragen over dit middel. Ik denk niet dat het snel zal worden gebruikt. Maar het is interessant genoeg om uitgebreider onderzoek te doen, in een klinische omgeving bijvoorbeeld’, aldus Wertheim.
