Sporen zoals vingerafdrukken en DNA zijn van cruciaal belang om misdaden op te lossen. Maar hoe weet je of een spoor van een crimineel afkomstig is of het resultaat is van normale dagelijkse handelingen? In het Lowlands Science Lab gaan Katharina Draxel en Yoram Goedhart, promovendi aan de Hogeschool van Amsterdam en deels werkzaam op het Nederlands Forensisch Instituut, op zoek naar het antwoord op die vraag.
Na een inbraak zijn er wellicht sporen van de inbreker te vinden op deuren en ramen, maar ook talloze sporen van onschuldige mensen: bewoners, familie en vrienden. Promovendus Yoram Goedhart hoopt er tijdens Lowlands achter te komen of een inbreker op andere plekken sporen achterlaat dan iemand die dagelijkse handelingen verricht. Promovenda Katharina Draxel richt zich op een ander scenario: hoe verschillen de sporen die je achterlaat als je een lijk versleept van sporen die je tijdens het knuffelen en ander onschuldig gedrag achterlaat?
‘In mijn onderzoek laten we proefpersonen twee verschillende soorten acties doen’, vertelt Goedhart. ‘De deelnemers voeren alledaagse handelingen uit, om in kaart te brengen wat een bewoner aanraakt als hij zijn eigen voordeur opent of zijn raam openzet. We kijken of dat verschilt van wanneer je de deur opent als inbreker, en als je vervolgens uit het raam klimt om te ontsnappen. Op die manier kunnen we inzichtelijk maken waar je eventueel DNA en vingersporen kunt verwachten op een daadwerkelijke plaats delict. De deelnemers krijgen eenvoudig afwasbare verf op hun handen, zodat we goed kunnen zien wat ze hebben aangeraakt.’
Supermanen en supersterren
De maan is een superster, de Taylor Swift van het hemelgewelf, stelt columnist Ans Hekkenberg.
Geknuffeld of lijk versleept?
Het onderzoek van Draxel bouwt voort op eerder Lowlandsonderzoek. ‘In 2015 moesten proefpersonen elkaar over de vloer slepen, alsof ze een lijk versleepten’, zegt Draxel. ‘De sporen die ze achterlieten werden in kaart gebracht. Dat criminele scenario willen we nu vergelijken met onschuldige scenario’s. Mensen krijgen een T-shirt aan en fluorescerende lotion op hun handen. Vervolgens mogen ze elkaar bijvoorbeeld knuffelen of het shirt uittrekken. We gaan onderzoeken of we het onschuldige en criminele scenario van elkaar kunnen onderscheiden.’
Er is nog niet zoveel onderzoek gedaan naar die alledaagse scenario’s, vertelt Goedhart. Draxel en hij hopen met hun onderzoek bij te dragen aan snellere en betere opsporing. ‘Als er verschil is tussen het criminele scenario en het alledaagse scenario, dan kun je op basis van die kennis gerichter zoeken naar sporen van een crimineel. Ook in de rechtbank zien we een verschuiving. De vraag is meestal niet meer: ‘van wie is dit spoor, van wie is dit DNA?’, maar vooral: ‘hoe is het hier gekomen?’ En daarvoor moet je echt die handelingen nabootsen.’
Inbraakrace
De proefpersonen weten natuurlijk dat ze deelnemen aan een onderzoek. ‘We hebben besproken in onze onderzoeksgroep of dit hun gedrag kan beïnvloeden’, zegt Draxel. De fluorescerende crème die proefpersonen in haar onderzoek op hun handen krijgen zie je bij daglicht niet, dus dat helpt om je minder bewust te zijn van de sporen die je achterlaat. In het inbraakonderzoek van Goedhart krijgen deelnemers daarentegen zichtbare verf op hun handen.
Om een echte inbraaksituatie zo goed mogelijk na te bootsen laat hij deelnemers de handelingen daarom onder een tijdslimiet uitvoeren, tijdens een heuse inbraakrace. ‘Een inbreker heeft natuurlijk ook niet alle tijd’, zegt Goedhart. ‘Die ervaart stress en zal niet heel veel nadenken over wat hij precies aanraakt. Door tijdsdruk toe te voegen, zorgen we ervoor dat deelnemers zich iets minder bewust zijn van wat ze nou aanraken, simpelweg omdat ze wat meer druk voelen. Tegelijkertijd brengt het een heel leuk spelelement met zich mee: wie is het snelste, wie is hier nou echt goed in?’ Festivalgangers zijn over het algemeen natuurlijk ook geen ervaren inbrekers, maar Goedhart verwacht dat dit niet voor problemen zorgt. ‘De technieken die we gebruiken op Lowlands zijn heel toegankelijk en vereisen geen specifieke materialen of kennis.’
Elk jaar vinden er wetenschappelijke onderzoeken plaats op muziekfestival Lowlands. New Scientist is partner van Lowlands Science Lab. Wij delen van tevoren wat er gaat gebeuren, en waar je als festivalbezoeker allemaal aan mee kan doen. Lowlands 2023 vindt plaats op 18, 19 en 20 augustus 2023.
