Rwanda kampt met een uitbraak van het marburgvirus. Dit is alles wat je moet weten over dit virus, dat wordt gezien als een van de dodelijkste ziekteverwekkers voor mensen.
Rwanda heeft sinds eind september voor het eerst te maken met een uitbraak van het marburgvirus. Tot 17 oktober waren er 62 besmettingen en 15 doden gemeld, voornamelijk onder gezondheidswerkers in de hoofdstad Kigali.
Meer dan 800 contacten van geïnfecteerde mensen zijn getraceerd in een poging om infecties vroegtijdig op te sporen en verdere overdracht te voorkomen. Twee van hen reisden naar België en Duitsland, maar zij bleken niet besmet. Op 21 oktober waren er al zes dagen geen nieuwe besmettingen of sterfgevallen gemeld, maar de dreiging van de uitbraak is nog niet verdwenen.
‘Een AI-systeem moet kunnen zeggen: dat is geen goed idee’
Het is belangrijk dat we AI-systemen kunnen vertrouwen. AI-onderzoeker Pınar Yolum stelt dat betrouwbare AI-systemen bezwaar moeten kunnen maken tege ...
Wat is het marburgvirus en wat zijn de symptomen?
Het marburgvirus behoort tot dezelfde familie als de virussen die ebola veroorzaken. Volgens een artikel in The New England Journal of Medicine behoren de virussen in deze familie ‘tot de meest dodelijke ziekteverwekkers waarvan bekend is dat ze mensen infecteren’.
Al deze virussen veroorzaken vergelijkbare symptomen, zoals koorts, koude rillingen, hoofdpijn en spierpijn. Binnen een paar dagen kunnen mensen uitslag krijgen op hun borst, rug en buik. Ze kunnen ook misselijk worden, overgeven en diarree krijgen.
Het marburgvirus beschadigt de bloedvaten en verstoort de bloedstolling, wat kan leiden tot bloed in braaksel en uitwerpselen, en tot bloedingen uit de neus en het tandvlees. In extreme gevallen veroorzaakt de infectie inwendige bloedingen en sepsis, wat kan leiden tot orgaanfalen en overlijden.
Waar doen uitbraken zich meestal voor?
Het virus werd voor het eerst geïdentificeerd in 1967, na eenmalige uitbraken in de Duitse steden Marburg en Frankfurt en de Servische hoofdstad Belgrado. Deze gevallen werden in verband gebracht met laboratoriumexperimenten om poliovaccins te verbeteren. Daarbij waren groene meerkatten (Chlorocebus aethiops, een apensoort) uit Oeganda betrokken.
Sindsdien veroorzaakt het virus meestal een paar uitbraken per decennium. Die vinden vaak plaats in Oost-Afrikaanse landen zoals Oeganda, maar ook in onder andere de Democratische Republiek Congo (DRC) in Centraal-Afrika.
In 2021 werd het virus gevonden in Guinee, in West-Afrika. Sindsdien zijn er jaarlijks uitbraken geweest in verschillende delen van het continent. Zo had Ghana in 2022 zijn eerste uitbraak en Equatoriaal-Guinea vorig jaar zijn eerste gevallen. Mogelijk wordt het marburgvirus verspreid door de nijlroezet. Dat is een vleermuissoort die in verschillende delen van Afrika leeft en het virus bij zich kan dragen, zegt infectieziekten-onderzoeker Emma Thomson van de Universiteit van Glasgow in het Verenigd Koninkrijk.
Het is onduidelijk waarom uitbraken steeds vaker lijken voor te komen. Dit zou te maken kunnen hebben met verbeterde surveillance en mensen die vaker in contact komen met nijlroezetten, zegt Thomson. Viroloog Miles Carroll van de Universiteit van Oxford denkt hetzelfde.
Mensen kunnen het marburgvirus oplopen als ze grotten bezoeken of in mijnen werken waar de vleermuizen leven. Dit gebeurt misschien steeds vaker, maar daarnaast brengt de toegenomen ontbossing mensen ook dichter bij deze dieren, zegt Carroll.
Hoe dodelijk is het marburgvirus?
Het sterftecijfer van het marburgvirus varieerde in eerdere uitbraken enorm: van 24 tot 88 procent. Datzelfde zie je bij het sterftecijfer van ebola, dat varieert van 25 tot 90 procent. De verschillen in sterftecijfers zijn volgens Thomson waarschijnlijk te wijten aan verschillen in de capaciteit van landen om besmettingen op te sporen, en verschillen in ziekenhuiscapaciteit.
Op 20 oktober zei Tedros Adhanom Ghebreyesus, directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie, in een verklaring dat het agentschap onder de indruk is van het niveau van de kritieke zorg die mensen in Rwanda ontvangen. Hij verwees naar twee mensen met meervoudig orgaanfalen die aan de beademingsapparatuur lagen. ‘We geloven dat dit de eerste keer is dat bij patiënten met het marburgvirus in Afrika de beademingsbuis kon worden verwijderd’, zei hij. ‘Deze patiënten zouden bij eerdere uitbraken zijn overleden.’
De uitbraak in Rwanda is de op twee na grootste tot nu toe, zowel wat betreft het aantal gevallen als het aantal doden. De grootste uitbraken vonden plaats in Angola van 2004 tot 2005, toen 252 mensen werden geïnfecteerd en 227 stierven, en in de DRC van 1998 tot 2000, toen 154 gevallen werden geregistreerd en 128 mensen stierven.
Wie loopt het meeste risico?
Sinds de identificatie van het marburgvirus zijn er relatief weinig gevallen bekend, waardoor het moeilijk is om te bepalen wie het meeste risico loopt op een ernstige infectie, zegt Thomson. Maar mensen met een onderdrukt immuunsysteem, zoals ouderen of zwangeren, zijn waarschijnlijk kwetsbaarder, zegt ze.
Er zijn nog maar weinig gevallen gemeld tijdens de zwangerschap, maar het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding zegt dat de infectie over het algemeen ernstiger is tijdens de zwangerschap, wanneer de immuunfunctie toch al anders is.
Ebola is ook ernstiger bij ouderen, dus hetzelfde geldt waarschijnlijk voor het marburgvirus, zegt Thomson.
Hoe krijg je het marburgvirus?
Genetische analyse van gevallen in Rwanda heeft aangetoond dat het virus in de huidige uitbraak slechts één keer van een dier, zoals een nijlroezet of een groene meerkat, op een persoon is overgesprongen, meldde de minister van Volksgezondheid van het land op 20 oktober op X.
De overige overdracht vond dus plaats tussen mensen onderling. Dit kan gebeuren als virusdeeltjes in iemands bloed of een andere lichaamsvloeistof in het lichaam van een andere persoon terechtkomen, door een kapotte huid of via de ogen, neus of mond. Begrafenisceremonies waarbij mensen het overleden lichaam van een geïnfecteerde persoon aanraken, verhogen het risico op overdracht.
Er is geen bewijs dat het marburgvirus zich verspreidt via druppeltjes die worden uitgestoten wanneer een geïnfecteerde persoon ademt, praat, hoest of niest, zegt Carroll.
Hoe wordt het virus behandeld?
Er zijn nog geen medicijnen goedgekeurd die specifiek gericht zijn op het marburgvirus. Mensen die in het ziekenhuis worden verzorgd, krijgen meestal intraveneuze vloeistoffen toegediend om het vocht te vervangen dat ze door braken en diarree zijn verloren. Pijnstillers kunnen ook helpen om het ongemak te verlichten.
In 2021 ontdekten onderzoekers dat het combineren van het antivirale geneesmiddel remdesivir met antilichamen vier van vijf resusaapjes beschermde tegen dodelijke doses van de infectie. Op 15 oktober is Rwanda begonnen met het testen van de aanpak bij mensen.
Is er een vaccin?
Er is nog geen goedgekeurd vaccin tegen het marburgvirus, maar onderzoekers testen momenteel wel een experimenteel vaccin in Rwanda. Op 14 oktober waren daar in totaal 1700 doses afgeleverd en 669 doses toegediend.
Het vaccin bestaat uit één injectie met aangepast genetisch materiaal van een adenovirus, dat verkoudheidachtige symptomen veroorzaakt. Onderzoekers hebben het adenovirus zo aangepast dat het een eiwit bevat dat door het marburgvirus wordt gebruikt om cellen te infecteren. Eenmaal geïnjecteerd dringt het adenovirus cellen binnen en produceert het kopieën van dit viruseiwit, zodat het immuunsysteem het kan leren herkennen.
Het vaccineren van de contacten van geïnfecteerde mensen zou waarschijnlijk het meest efficiënte gebruik van vaccindoses zijn om de verspreiding van het virus te vertragen, zegt Thomson.
Hoe groot is het risico dat deze uitbraak andere landen zal bereiken?
Rwanda heeft de hoeveelheid tests onder de contacten van geïnfecteerde mensen opgevoerd. Die contacten worden in quarantaine geplaatst, maar het virus kan zich alsnog verspreiden, zegt Carroll.
‘De mogelijkheid van verspreiding naar buurlanden is op dit moment zeer zorgwekkend’, zegt Thomson. Rwanda grenst aan Oeganda, Tanzania, Burundi en de DRC. Het virus kan zich ook verder in Afrika verspreiden of zelfs incidentele gevallen elders in de wereld veroorzaken als mensen naar deze gebieden reizen, zegt ze.
Begin oktober werd een perron van het treinstation in Hamburg afgezet nadat twee passagiers met vermoede marburgsymptomen die onlangs Rwanda hadden bezocht, in een trein uit Frankfurt waren gestapt. Later bleek dat ze het virus niet hadden.
Landen moeten mensen die Rwanda uit reizen waarschuwen voor de risico’s en symptomen van een marburginfectie, zegt Carroll. Als mensen dan symptomen ontwikkelen, kunnen ze snel worden gescreend en in quarantaine worden geplaatst voordat ze elders een uitbraak veroorzaken, zegt hij.
