Wereldwijd zijn meer dan 3000 bevestigde of vermoede gevallen van apenpokken vastgesteld, in Nederland 167. Moeten we ons zorgen maken?
Wat is apenpokken?
Apenpokken wordt veroorzaakt door een virus dat verwant is aan de pokken. Zoals de naam al doet vermoeden, werd het voor het eerst geïdentificeerd bij apen. Het is voornamelijk beperkt tot West- en Centraal-Afrika.
Waarom is het in het nieuws?
Afgelopen woensdag waren er in Nederland volgens het RIVM 167 gevallen van apenpokken vastgesteld. Op die dag waren er wereldwijd meer dan 3000 bevestigde of vermoede gevallen van apenpokken bekend sinds het begin van de uitbraak, volgens een lijst met verslagen samengesteld door universitair hoofddocent computationele en genomische epidemiologie Moritz Kraemer van de Universiteit van Oxford in het VK, hogleraar biomedische informatica John Brownstein van het Boston Children’s Hospital en hun collega’s. De gevallen komen uit Noord- en Zuid-Amerika, Australië, Afrika, het Midden-Oosten, delen van Azië en Europa.
Kunnen fagen helpen in de strijd tegen antibioticaresistentie?
Faagtherapie kan de toegenomen antibioticaresistentie het hoofd bieden. Deze kleine virussen kunnen specifieke bacteriën doden.
Wat zijn de symptomen?
Een infectie met apenpokken verloopt meestal mild. De meeste mensen herstellen zonder behandeling binnen 14 tot 21 dagen. Onder de eerste symptomen vallen koorts, hoofdpijn, spierpijn, rugpijn, gezwollen lymfeklieren, koude rillingen en uitputting.
Je kunt een waterpokkenachtige uitslag krijgen, die vaak begint in het gezicht, waarna hij zich verspreidt naar met name de handen en voeten. De uitslag doorloopt verschillende stadia en ontwikkelt zich tot huidverdikkingen en met vocht gevulde puistjes. Uiteindelijk vormen korstjes en vallen ze eraf.
Hoe ernstig is de ziekte?
Apenpokken is normaal gesproken dus een milde ziekte waar je binnen een paar weken zonder behandeling van herstelt. Er zijn twee hoofdtypen: de Congostam en de West-Afrikaanse stam. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt dat apenpokken een gerapporteerd sterftecijfer heeft van tussen de 1 en 10 procent. Dat geldt voor de Congostam. De West-Afrikaanse stam is dodelijk in ongeveer 1 op de 100 gemelde gevallen.
Te midden van de aanhoudende uitbraak is informatie over de DNA-sequentie van het virus beperkt. Tot nu toe is alleen de West-Afrikaanse stam geïdentificeerd.
Bovendien is belangrijk om te beseffen dat de gerapporteerde sterftecijfers alleen gaan over het percentage sterfgevallen onder mensen waarvan ook echt is bevestigd dat ze besmet zijn: de zogeheten case fatality ratio. Veel mensen hebben milde symptomen, en die gevallen blijven veelal onopgemerkt. Het sterftecijfer van de infectie, het percentage sterfgevallen onder alle geïnfecteerden, kan dus aanzienlijk lager zijn.
Volgens de WHO hebben kinderen met apenpokken meer kans dan volwassenen om ernstig ziek te worden. Geïnfecteerd raken tijdens de zwangerschap kan ook leiden tot complicaties, waaronder doodgeboorte.
Hoe verspreidt apenpokken zich?
Je kunt apenpokken krijgen van besmette wilde dieren in delen van West- en Centraal-Afrika, bijvoorbeeld doordat je gebeten wordt of door bloed, vocht, vlekken, blaren of korstjes van dieren aan te raken. Apenpokken kan ook worden overgedragen door het eten van onvoldoende verhit vlees van een besmet dier.
Het virus springt niet over van mens op mens. Niettemin kan het worden overgedragen door contact met lichaamsvloeistoffen, blaren of korstjes, of door het inademen van grote druppeltjes in de lucht – die doorgaans niet veel verder komen dan een meter, volgens de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention. Het aanraken van kleding, beddengoed of handdoeken van een besmet iemand kan ook een risico zijn.
Is er een vaccin? En hoe wordt apenpokken behandeld?
In Europa en de Verenigde Staten is voor mensen ouder dan 18 jaar een vaccin goedgekeurd met de naam Jynneos (ook bekend als Imvanex en Imvamune), dat een infectie met apenpokken en pokken helpt voorkomen.
Sommige mensen zijn als baby tegen pokken ingeënt, wat enige bescherming tegen apenpokken zou moeten bieden. De routinematige vaccinatie tegen pokken eindigde in Nederland in 1974 (in het VK in 1971 en in de VS in 1972).
Ter behandeling van apenpokken, pokken en koepokken is in Europa het antivirale middel tecovirimat (ook verkocht onder de merknaam Tpoxx) goedgekeurd. In de VS mag hier alleen pokken mee worden behandeld.
Waarom al die ophef?
Elke ziekte die bij dieren circuleert en die op mensen kan worden overgedragen, kan een nieuwe pandemie veroorzaken als de ziekte muteert en daardoor dodelijker of gemakkelijker overdraagbaar wordt.
De meeste mensen verwachten dat apenpokken onder controle kan worden gehouden door bron- en contactonderzoek. De infectie is ook aanzienlijk minder overdraagbaar dan bijvoorbeeld covid-19 en er bestaan al vaccin- en behandelingsopties.
