Sommige mensen met hiv kunnen hun medicatie jarenlang stopzetten zonder ziek te worden. De hoeveelheid virusdeeltjes in hun bloed blijft dan laag.
Twee mensen met hiv hebben hun medicatie jarenlang stopgezet zonder dat het virus hen ziek maakte. Deze bijzondere gevallen, gerapporteerd in het wetenschappelijk tijdschrift Nature Medicine, kunnen leiden tot nieuwe strategieën om een hiv-infectie te onderdrukken.
Beide personen hebben hun medicatie uiteindelijk wel hervat. Daaruit blijkt dat een dergelijke benadering nog wel haar beperkingen heeft, zegt hiv-onderzoeker Tae-Wook Chun van de National Institutes of Health (NIH) in de Amerikaanse staat Maryland.
‘Er komt een moment dat we een grieppandemie niet kunnen voorkomen’
Ron Fouchier staat aan de frontlinie in de strijd tegen de griep. Met nieuwe vaccins wil hij ons beschermen tegen toekomstige pandemieën.
Geen kans
Mensen met hiv kunnen voorkomen dat ze ziek worden door de rest van hun leven medicijnen in te nemen. Die medicijnen weerhouden het virus ervan zich te vermenigvuldigen.
Wel blijven er in het hele lichaam kopieën van het virus aanwezig in de geheugencellen van het immuunsysteem. Dat betekent dat het virus zich bij de meeste hiv-patiënten weer gaat vermenigvuldigen zodra die hun medicatie stopzetten. Daardoor loopt de hoeveelheid virusdeeltjes in het bloed op, en moeten ze hun medicijnen weer oppakken.
We weten dat er ook hiv-patiënten zijn bij wie de hoeveelheid virusdeeltjes in het bloed niet snel oploopt wanneer ze hun medicatie stopzetten. Het is alleen nog onduidelijk hoe dat komt. Het verschijnsel lijkt vooral voor te komen bij mensen die al binnen een paar weken na een hiv-besmetting aan de medicijnen gaan. Wellicht krijgt het virus dan geen kans om zich in veel immuuncellen te vestigen.
Placebo
Chuns team onderzocht twee mannen die beide vroeg begonnen met hun behandeling tegen hiv. Later deden ze mee aan een klinische studie van NIH waarin een therapeutisch vaccin tegen hiv werd getest. Als onderdeel van die studie zetten ze hun medicatie stil; ze kregen alleen een placebovariant van het vaccin.
De studie duurde zes maanden. Na die zes maanden was het virus nog steeds niet begonnen zich te vermenigvuldigen. De twee mannen kregen toen te horen dat ze de placebo hadden gekregen. Toch kozen ze ervoor om ook daarna hun medicijnen niet in te nemen. Wel zou hun bloed regelmatig onderzocht worden.
De ene man kon drieënhalf jaar zonder medicatie, de andere vier jaar. In beide gevallen leek een ander mechanisme binnen het immuunsysteem dat mogelijk te maken.
Vele varianten
Het immuunsysteem heeft namelijk twee belangrijke wapens: antilichamen en T-cellen. Tot dusver werd gedacht dat T-cellen, die besmette cellen rechtstreeks doden, het belangrijkst waren voor mensen die hiv zonder medicatie kunnen onderdrukken.
Chuns team ontdekte echter dat T-cellen alleen bij de ene man verantwoordelijk waren. Bij de andere man waren het de antilichamen die de virusvermenigvuldiging onderdrukten. ‘Hij had een ongelooflijke antilichaamreactie, die de virale replicatie waarschijnlijk volledig in bedwang hield’, zegt Chun.
Deze patiënt moest zijn medicatie pas weer oppakken toen hij een andere hiv-infectie opliep. Het hiv-virus komt namelijk in vele varianten voor. Deze variant was resistent tegen zijn antilichamen.
De eerste patiënt, bij wie de T-cellen bescherming boden, kreeg te maken met drie relatief kleine toenames van de hoeveelheid virusdeeltjes in zijn bloed. Die werden alledrie gevolgd door een spontane afname. Na drie jaar koos hij ervoor om zijn medicatie weer op te pakken. Dat deed hij zonder zijn artsen ervan op de hoogte te stellen; die ontdekten het bij een van zijn bloedtests.
Genezen
De resultaten geven volgens Chun aan dat onderzoekers die mensen bestuderen die zonder hiv-medicatie kunnen, regelmatig bloedmonsters moeten blijven nemen. Die moet je controleren op zowel nieuwe hiv-besmettingen als bewijs voor de inname van hiv-medicijnen, zelfs als die officieel niet zijn verstrekt.
‘Elk geval waarbij hiv spontaan wordt onderdrukt zonder antivirale behandeling is het bestuderen waard. Dat draagt bij aan de informatie die we al hebben’, zegt hiv-onderzoeker Javier Martínez-Picado van het IrsiCaixa-instituut voor aidsonderzoek in de Spaanse gemeente Badalona.
Het team van Martínez-Picado doet onderzoek naar de enige drie mensen waarvan we denken dat ze van een hiv-besmetting zijn genezen. Dat gebeurde omdat ze een vorm van kanker kregen waarvoor ze een beenmergtransplantatie nodig hadden. Ze ontvingen toen beenmerg van mensen met een genetische mutatie die hun immuuncellen tot op zekere hoogte resistent maakten tegen het virus.
