Symptomen van ADHD, zoals impulsiviteit, kunnen jager-verzamelaars geholpen hebben om snel naar nieuwe gebieden te trekken wanneer voedselbronnen schaars waren. Dit is een mogelijke evolutionaire verklaring voor het ontstaan van de stoornis.
ADHD is misschien ontstaan omdat het voordelige gevolgen had voor jager-verzamelaars. Dat suggereert een recente studie van neurowetenschapper Arjun Ramakrishnan van het Indiase Instituut voor Technologie in Kanpur, India, en neurowetenschapper David Barack van de Universiteit van Pennsylvania in de VS en hun collega’s. Ze publiceerden hun resultaten in het wetenschappelijke tijdschrift Proceedings of the Royal Society B.
ADHD is een gedragsstoornis. Mensen met deze stoornis kunnen impulsief handelen of zich moeilijk concentreren. De precieze oorzaak van de stoornis is nog onbekend, maar het wordt vaak overgeërfd in families. Ook de evolutionaire oorsprong van de stoornis is onduidelijk, zegt Ramakrishnan. ‘Is het misschien een erfenis van de jager-verzamelaarswereld?’, vraagt hij zich af.
‘Einstein liep als theoreticus vast op de nieuwe bevindingen’
Toen de Nederlandse natuurkundige Heike Kamerlingh Onnes iets geks ontdekte over supergeleiding, was dit onder veel fysici het gesprek van de dag. Maa ...
Foerageerspel
Om dat te onderzoeken, vroegen Ramakrishnan, Barack en hun collega’s 506 mensen in de VS om een online foerageerspel te spelen. De spelers moesten binnen acht minuten zoveel mogelijk bessen verzamelen door met hun cursor over struiken te bewegen.
De spelers kregen de keuze om bij een struik te blijven, of hun geluk te beproeven door naar een andere struik te gaan die meer of minder bessen kon hebben. Verplaatsen naar een nieuwe struik betekende wel een korte pauze. De spelers moesten daardoor een afweging maken tussen de voordelen van de kans op meer bessen, en de tijd die daarbij verloren zou gaan.
Voordat ze het spel speelden, vulden de deelnemers een enquête in om te bepalen of ze ADHD-symptomen hadden, zoals concentratieproblemen en rusteloosheid.
Bessen
Uit het onderzoek bleek dat de deelnemers met ADHD-symptomen ongeveer 4 seconden minder lang bij een struik bleven hangen, in vergelijking met deelnemers zonder ADHD-symptomen. Daardoor raapten ze gemiddeld meer bessen. De groep mensen met ADHD-symptomen verzamelde namelijk gemiddeld 602 bessen, vergeleken met 521 bessen in de groep zonder ADHD-symptomen.
Deze bevindingen suggereren dat de eigenschappen van ADHD, zoals impulsiviteit, zinvol kunnen zijn voor jager-verzamelaars, omdat ze verzamelaars aansporen om sneller van zoekgebied te wisselen.
Schaarste
Jager-verzamelaarsgemeenschappen kampten regelmatig met schaarste aan voedsel en andere hulpbronnen. Dit heeft de ontwikkeling van ADHD mogelijk gestimuleerd, doordat mensen met ADHD-eigenschappen een grotere kans hadden om te overleven.
Er zullen ook foerageersituaties zijn geweest waarin het juist beter was om op dezelfde plek te blijven. Maar in sommige scenario’s was de impuls om snel te vertrekken misschien juist een voordeel, zegt Barack. ‘Mensen andere apensoorten, zijn behoorlijk geavanceerde foerageerders. Maar net als bijna elk ander dier hebben we de neiging om te lang in een gebied te blijven, en daar te veel te oogsten’, zegt hij. ‘Vroeg vertrekken is dus gunstig, omdat het voorkomt dat we een gebied leegplukken. Dat is misschien waar de impulsieve kenmerken van ADHD van pas komen.’
Tegenwoordig foerageren de meeste mensen niet meer voor voedsel. Maar er zijn nog steeds situaties waarin een vergelijkbaar besluitvormingsproces plaatsvindt. Als studenten bijvoorbeeld studeren voor een examen, kunnen zij beginnen met het bekijken van één bron. Als dat niet helpt om het onderwerp te begrijpen, kan een student sneller of minder snel overschakelen naar een andere bron, die mogelijk efficiënter en nuttiger is, zegt Barack.
Evolutionair voordeel
‘Het is moeilijk om precies vast te stellen hoe ADHD een evolutionair voordeel kon vormen in omgevingen in het verleden. Deze resultaten zijn overtuigend omdat ze meetbare verschillen aantonen in de strategieën die individuen met en zonder ADHD gebruiken om voedsel te zoeken’, zegt biologisch antropoloog Dan Eisenberg van de Universiteit van Washington in Seattle in de VS, die niet betrokken was bij dit onderzoek.
Maar psychiater Annie Swanepoel van de North East London NHS Foundation Trust, ook niet betrokken bij het onderzoek, zegt dat de bessen in het foerageerspel te overvloedig waren. Zij vindt het onderzoek daarom geen goede afspiegeling van de voedselschaarste die veel vroege jager-verzamelaars meemaakten.
