De zenuwen van de gewone vinvis blijken bijzonder rekbaar te zijn. Ze kunnen tot wel twee keer hun lengte uitrekken, terwijl dat bij mensen al bij enkele millimeters permanente schade optreedt.
Dit ontdekte zoöloog Robert Shadwick tijdens het bestuderen van het weefsel van de gewone vinvis. Deze op een na grootste walvissoort ter wereld kan wel 27 meter lang worden.
Tijdens het bestuderen van het walvisweefsel kwamen Shadwick en collega’s een vreemd lang koord tegen. Het leek op een bloedvat, maar bleek een zenuw te zijn. Toen deden ze wat elke onderzoeker zou doen: ze keken hoe ver ze het konden uitrekken.
‘Ik probeer robots te ontwikkelen die ook echt een nieuwe stap maken’
Hoe werkt vliegen? Dat lijkt een simpele vraag, maar voor luchtvaarttechnicus en bioloog David Lentink is het een levenslange zoektocht.
Oprolsysteem
De zenuw kon 75 tot 115 procent worden uitgerekt. ‘We onderschatten de rekbaarheid waarschijnlijk zelfs nog, omdat we de zenuw met de hand uitrekten. Waarschijnlijk konden we niet genoeg kracht zetten om hem helemaal recht te trekken’, zegt Shadwick.
De rekbaarheid komt door een uniek oprolsysteem dat een schacht vormt voor de zenuw. Dit bestaat uit kleine spoeltjes gemaakt van collageen en elastine, twee eiwitten die onder andere de huid stevigheid en rekbaarheid geven. De spoeltjes kunnen zich uitwikkelen, waardoor de schacht uitrekt, en rollen daarna weer op.
Rekbare buikholte
De gewone vinvis is een baleinwalvis. Dat houdt in dat hij plankton uit het water filtert met een soort zeefstructuur in de enorme mond – de balein. Ze zuigen enorme hoeveelheden water op, en blazen dat door de baleinen heen om vis en plankton uit het water te zeven. De hoeveelheid water per slok kan groter zijn dan het lichaam zelf.
‘Hiervoor hebben ze een enorm rekbare buikholte’, zegt Shadwick. De holte kan alleen uitdijen als zijn zenuwen en bloedvaten dat ook doen. ‘De gespecialiseerde zenuwen zijn een belangrijke evolutionaire stap geweest om het voedingssysteem te laten werken.’ Alleen de zenuwen in de rekbare buikholte van het walvislichaam waren ook rekbaar. Dat betekent dat ze speciaal voor hun taak ontstaan zijn.
‘Dit is een belangrijke ontdekking. Niet alleen door wat het betekent voor hoe walvissen zich voeden, maar ook voor de behandeling van beschadigde zenuwen in mensen’, zegt evolutionair bioloog Alexander Werth.
Geen partij voor ongewervelden
Andere gewervelden die rekbare zenuwen hebben zijn kikkers en kameleons, welke ze waarschijnlijk in de tong hebben. En hoewel indrukwekkend voor gewervelden, de walviszenuwen zijn geen partij voor de zenuwen van ongewervelden. Sommige zeeslakken kunnen hun zenuwen vijf maal verlengen, en de zenuwen van inktvistentakels kunnen in lengte verdubbelen.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees ook: