De afgelopen eeuw is het IQ van 170 miljoen Amerikanen met gemiddeld bijna vijf punten per persoon gedaald door overmatige blootstelling aan lood.
In 1923 voegden producenten voor het eerst lood toe aan benzine. Loodhoudende brandstof verhoogde de efficiëntie van de motor. Maar het had ook een groot nadeel.
Het lood dat met de uitlaatgassen naar buiten komt, is erg giftig. Het is een neurotoxische stof die onder meer hersenafwijkingen en nierfalen kan veroorzaken. Vooral bij jonge kinderen kan het gevolgen hebben voor de hersenen en het IQ iets verlagen.
Softies? Sneeuwvlokjes? Niks daarvan – Gen Z is superkrachtig, zegt deze neurowetenschapper
Niks sneeuwvlokjes. Volgens neurowetenschapper Eveline Crone zijn hedendaagse jongeren juist sterk in een extreem ingewikkelde tijd.
‘Lood kan in de bloedbaan terechtkomen nadat het is ingeademd of ingeslikt, bijvoorbeeld als het opgelost is in water’, mailt Aaron Reuben van de Duke Universiteit in de VS. ‘Eenmaal in de bloedbaan kan het via de bloed-hersenbarrière in de hersenen komen.’ Reuben onderzocht met twee collega’s de gevolgen bij Amerikanen die als kind zijn blootgesteld aan lood.
Loodhoudende benzine is sinds 1996 verboden in de VS. De Europese Unie stelde vier jaar later een verbod in. De laatste loodhoudende brandstof verdween in juli 2021 in een auto in Algerije. Sindsdien is alle autobrandstof wereldwijd volledig loodvrij.
Naast uitlaatgassen kunnen waterleidingen en verf bronnen zijn van lood. Beide vind je soms nog in oude huizen.
Gevolgen loodblootstelling
Volgens de Amerikaanse onderzoekers heeft iedereen die voor 1996 is geboren een verhoogde kans op loodgerelateerde gezondheidsproblemen, ook later in hun leven. Vooral degenen die in de jaren zestig of zeventig geboren zijn geboren – toen het loodgebruik piekte – lopen risico.
Uit het onderzoek blijkt dat 170 miljoen Amerikanen – meer dan de helft van de totale bevolking – als kind verontrustend hoge concentraties lood in hun bloed hadden. Ze berekenden dat dit hen in totaal 824 miljoen IQ-punten kostte. Degenen die in de tweede helft van de jaren zestig zijn geboren, hadden destijds de hoogste loodconcentraties in hun bloed. Daardoor missen ze gemiddeld zes IQ-punten per persoon.
Tot deze conclusie komen de onderzoekers op basis van openbaar beschikbare gegevens over bloed-loodgehaltes van Amerikanen, het gebruik van loodhoudende brandstoffen en bevolkingsstatistieken.
‘We waren er niet op voorbereid dat het een dergelijk wijdverbreid probleem zou zijn onder Amerikanen’, zegt Reuben. ‘Voor de meeste mensen maakt een paar IQ-punten minder weinig verschil. Maar voor personen die het risico lopen op cognitieve stoornissen kan het veel uitmaken.’
Naast een lager IQ kan loodblootstelling gevolgen hebben voor de gezondheid van de hersenen op latere leeftijd. Reuben: ‘Hierover is nog weinig bekend. De eerste studies ernaar bij mensen en dieren suggereren een verhoogd risico op dementie. We hopen dit risico de komende jaren verder te onderzoeken.’
Lood en IQ onder Vlaamse jongeren
Hoe zit het met de loodblootstelling dichter bij huis? Zowel de blootstelling als de gevolgen voor het IQ zijn flink gedaald. Dat bleek in 2019 uit onderzoek van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO), waarbij Vlaamse jongeren bijna 15 jaar zijn gevolgd. De onderzoekers zagen dat het gemiddelde loodgehalte in het bloed van de jongeren aanzienlijk daalde. Ze berekenden het totale IQ-verlies, ervan uitgaande dat je IQ gemiddeld 1,88 punt daalt bij een verdubbeling van het loodgehalte in het bloed. Per 100.000 jongeren daalde het IQ-verlies van 94.280 punten in 2000 naar 976 punten in 2014.
‘Blootstelling aan lood in het verleden betekent niet dat je gedoemd bent om later problemen te krijgen. Maar het is een risico waarvan we ons allemaal bewust moeten zijn’, besluit Reuben. ‘Bovendien zouden we meer moeten inzetten op het verwijderen van bestaande loodbronnen om het risico van blootstelling verder te verminderen.’
