Het potlood blijft het belangrijkste gereedschap van de wetenschappelijk illustrator, ondanks digitale technieken. Een ambachtelijke tekening houdt meerwaarde, vertelt Erik-Jan Bosch.
‘Bij tekenles op de middelbare school zat ik braaf voorin te tekenen, terwijl de rest van de klas achterin zat te keten,’ zegt Erik-Jan Bosch, wetenschappelijk illustrator bij Naturalis sinds 1987. ‘Ik wilde altijd iets doen met tekenen. Na de opleiding voor illustrator aan de Rietveldacademie kwam ik terecht bij het Rijksmuseum der natuurlijke Historie, het huidige Naturalis.’
‘Mijn takenpakket is in de loop der jaren veranderd. Eerst was het puur wetenschappelijk taxonomisch werk. Toen het onderzoeksinstituut een publiek museum werd, kwam er tekenwerk bij voor tentoonstellingen, de educatieve dienst en de website.’
Op zoek naar de vliegroute van de grote stern
Ecoloog Ruben Fijn bracht met gps voor het eerst uitgebreid het vlieggedrag van de grote stern in kaart. Zijn onderzoek laat ...
Het tekenen van dieren en planten is volgens Bosch onmisbaar voor de wetenschap. ‘Een foto registreert alles en levert een plat beeld. Een tekenaar kan kiezen wat hij wel en niet laat zien als kenmerk van de soort. Bovendien zijn kreeftjes, schelpen of sluipwespen uit de collectie vaak beschadigd. Met meerdere exemplaren van dezelfde soort kun je een reconstructie maken.’
Garnaal
Zo is hij nu bezig een kleine garnalensoort in beeld te brengen voor een taxonoom. Dat beestje zit in de alcohol en is niet te fotograferen. Het materiaal is slap en verkleefd en moet eerst uit elkaar worden gehaald. Een foto levert dan weinig informatie op.
De meeste opdrachten komen uit de insectenhoek, daar worden de meeste nieuwe soorten gevonden. Het beestje wordt onder een stereomicroscoop gelegd. Aan de zijkant zit een tekenspiegel. ‘Je kijkt door de oculairs, ziet je object en tegelijk je potlood en je hand. Een dubbelbeeld dus. Zo kun je de verhoudingen en de contouren overtrekken. Dat is het raamwerk vanwaaruit je voor verdere gedetailleerde invulling gaat.’
Met een volledig uitgewerkt insect in een aquarel is Bosch vier tot vijf dagen bezig. ‘Het zijn net kleine schilderijtjes.’
Details
De computer tekent sneller. Daar kan om praktische redenen voor worden gekozen. Bosch deed dat voor de app De dierenzoeker, waarmee kinderen met hun smartphone dieren in hun omgeving kunnen determineren. ‘De vierhonderd tekeningen hebben we in korte tijd gemaakt. Op een mobieltje worden dat kleine plaatjes, maar als je inzoomt zie je dat ze minder gedetailleerd zijn dan een aquarel. Voor een taxonomische atlas zou ik een andere keus maken.’
‘De computer is niet meer weg te denken uit ons vakgebied. Maar ik vind dat studenten eerst een goede potloodtekening moeten kunnen maken. Pas dan kunnen ze met de computer aan de gang. De basis is en blijft goed kunnen tekenen.’
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: